Ashtavinayak Information In Marathi अष्टविनायक हे महाराष्ट्रातील गणपतीची नावे व ठिकाणे आहेत. त्याविषयी आपण सविस्तर माहिती पाहूया. हिंदू धर्मातील सर्वात प्रथम पूजनीय असे दैवत म्हणजे गणपती. सनातन धर्मातील हे एक प्रमुख आधी पंचदेवतांमध्ये श्री गणेश आहेत. त्यामुळे दरवर्षी भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील चतुर्थीला गणेश चतुर्थी असे म्हणतात आणि त्या दिवशी गणेशोत्सव साजरा केला जातो. बालकांचा तसेच मोठ्यांचा लाडका गणपती बाप्पा हे महाराष्ट्राचे आराध्य दैवत आहे. दरवर्षी श्री गणेशाचा गणेशोत्सव देशभरात वेगवेगळ्या ठिकाणी मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो.
अष्टविनायकची संपूर्ण माहिती Ashtavinayak Information In Marathi
महाराष्ट्रातीलच नाही तर संपूर्ण देशांमध्ये आणि विदेशामध्ये सुद्धा आता गणपती उत्सव साजरा केला जातो. महाराष्ट्रामध्ये गणपतीची म्हणजेच आठ मंदिरे आहेत. त्यांनाच अष्टविनायक मंदिरे असे सुद्धा म्हणतात. त्यामध्ये सर्वप्रथम श्री मयुरेश्वर गणपती मंदिर हे मोरगाव येथे आहे. नंतर चिंतामणी मंदिर थेऊर येथे आहे.
तर सिद्धिविनायक मंदिर हे सिद्धटेक येथे आहे. महागणपती मंदिर राजणगाव येथे आहे विघ्नहर मंदिर ओझर येथे आहे. गिरजात्मक मंदिर लेण्याद्री येथे आहे वरद विनायक मंदिर महाड येथे आहे आणि बल्लाळेश्वर मंदिर हे पाली येथे आहे. अशा प्रकारे गणपतीची आठ ही मंदिरे खूप प्रसिद्ध आहेत.
अष्टविनायक मंदिराची तीर्थयात्रा :
विघ्नहर्ता श्री गणेशा या देवतेची महाराष्ट्रमध्ये विविध ठिकाणी आठ मंदिरे आहेत. त्यांनाच अष्टविनायक मंदिरे असे सुद्धा म्हटले जाते. ही आठही गणपतीची मंदिरे विविध वर्णन करते. प्रत्येक मंदिराचा असा एक अद्वितीय आश्चर्य आहे; परंतु एक सर्वच जादुई समानता हे सामायिक आहे. या गणपतीचे स्थान आणि सोंड एकमेकांपेक्षा आपल्याला थोडी वेगळी दिसते. सर्वच मंदिरामध्ये गणपतीची सोंड डावीकडे पडताना दाखवली आहे. सिद्धिविनायक मंदिर हे एकमेव मंदिर आहे, जिथे सोंड उजवीकडे पडते.
श्री मयुरेश्वर गणपती मंदिर, मोरगाव:
मोरगाव मयुरेश्वराचे मंदिर आहे आणि या मंदिरात 50 फूट उंच असा घुमट आहे. ज्याला चार समान खांब असून प्रत्येक कोपऱ्यात एक भव्य दीपमाला तेलाच्या दिव्यांनी दगडी खांब जवळ उभी आहे.
श्री सिद्धिविनायक मंदिर, सिद्धटेक
सिद्धटेक मध्ये तुम्ही सिद्धिविनायक मंदिर पाहू शकता हे मंदिर एका टेकडीवर वसलेले आहे. तसेच संपूर्ण प्रदक्षिणा तुम्ही या मंदिराला घालू शकता आणि ती प्रदक्षिणा पाच किलोमीटर आहे.
श्री बल्लाळेश्वर मंदिर, पाली :
हे मंदिर पाली गावात असलेले बल्लाळेश्वर मंदिर आहे. आठ गणपती मंदिरापैकी एका भक्ताचे नाव आहे. ज्याने ब्राह्मणाची रूप धारण केले होते. गणपतीचा हा खूप आवडता भक्त होता. त्या भक्ताला त्याच्या आवडत्या गणपतीच्या मूर्ती सोबत जंगलामध्ये फेकून देण्यात आले होते. तेव्हा गजाननाच्या नामस्मरण केल्यामुळे बल्लाळाच्या भक्तीवर श्री गणेश प्रसन्न झाले व त्याला तिथेच दर्शन दिले आणि पुढे या ठिकाणी राहणार असल्याचेही गणपतीने त्यांना सांगितले व त्याच्याच नावाने ते मंदिर प्रसिद्ध झाले.
श्री गिरिजात्मक लेण्याद्री :
गिरिजातकाचे मंदिर डोंगर माथ्यावर वसलेल्या गुहेत आहे. या माथ्यावर पोहोचण्यासाठी 300 पायऱ्या वर चढून तुम्हाला जावे लागते. येथून दिसणारी दृश्य खूपच सुंदर आणि निसर्गनिर्मित आहेत .
श्री चिंतामणी मंदिर, थेऊर :
थेऊर मधील चिंतामणी मंदिर हे जेथे ब्राह्मणांना मदत करण्यासाठी आणि त्यांच्या चिंता दूर करण्यासाठी गणपती चिंतामणीच्या स्वरूपात प्रगट झाले होते.
श्री विघ्नेश्वर मंदिर, ओझर :
ओझर मधील विघ्नेश्वराचे मंदिर हे खूप वैशिष्ट्यपूर्ण आहे त्यामध्ये एक भव्य असा घुमट असून सोन्याचा मनोरा आहे. महागणपतीचे मंदिर पूर्वेला असून प्रवेशद्वार सुद्धा मोठे आहे. जय आणि विजय हे दोन द्वारपाल त्यांच्या मूर्ती गेटवर तुम्हाला दिसतील.
वरद विनायक मंदिर, महड :
रायगड जिल्ह्यातील महडमध्ये वरद विनायक मंदिर आहे आणि या स्थानाची मूर्ती तलावाच्या काठी सापडली व नंतर मंदिरात ती स्थापन केली. पेशवे सम्राटांनी वर्धा विनायक मंदिराची पुनर्बांधणी आणि पुनर्रचना केली जे आपण आता पाहू शकतो. मंदिराच्या गाभाऱ्यात प्रवेश केल्यावर रिद्धी सिद्धीच्या मूर्ती आपल्याला दिसतात. त्यानंतर गणपतीची मूर्ती दिसते. मंदिराच्या चारही बाजूला चार हत्ती आहेत.
श्री महागणपती मंदिर, रांजणगाव :
पुणे जिल्ह्यातील रांजणगाव येथे श्री महागणपतीचे मंदिर असून श्री गणेशाचे सर्वात शक्तिशाली व प्रभावशाली महागणपतीचा इथे रूप आहे. या मंदिरामध्ये कमळावर बसलेल्या या गणेशाच्या मूर्ती बरोबर रिद्धी व सिद्धी सुद्धा आहेत. या गणपतीला दहा सोंडी व वीस हात आहेत. या गणपतीला पेढ्याच्या नैवेद्य अर्पण करण्याची आधीपासूनच प्रथा आहे.
महाराष्ट्रामध्ये अष्टविनायकांना खूप महत्त्व आहे. या सर्वच मंदिरांचा स्वतंत्र असा इतिहास आहे आणि त्यामागे काही पौराणिक कथा सुद्धा आहे. ज्यामुळे अनेक भाविक भक्त त्या श्रद्धेमुळे अष्टविनायकाची यात्रा सुद्धा करतात व अष्टविनायक त्यांच्या नवसाला सुद्धा पावतो.
तीर्थयात्रेला कसे जावे :
जर तुम्हाला अष्टविनायक दर्शन घ्यायचे असेल तर तीन दिवसांच्या कालावधीत तुम्ही या आठही मंदिरांना भेट देऊ शकता. त्यासाठी बसेस उपलब्ध आहेत. तुमच्या स्थानिक टूर बस ऑपरेटरला भेट देऊन सुद्धा तुम्ही तीन दिवसांच्या टूरचा आनंद घेऊ शकता किंवा त्याचे योजना असू शकतात.
तुमच्याकडे प्रायव्हेट वाहन उपलब्ध असेल तर तुम्ही तुमच्या कुटुंबासह प्रवास करायचा असेल तर तुम्ही तुमच्या स्वतःच्या वाहनाने सुद्धा या आठही मंदिरांना भेटी देऊ शकता. अष्टविनायक मंदिरांची देवी शक्ती खूप प्रसिद्ध आहे असा दावा केला जातो. हा प्रवास लांबचा आणि थकवणारा असला तरी प्रत्येक पवित्र स्थळाला भेट दिल्यामुळे तुमचे मन प्रसन्न होते व तुमच्यावर गणपतीचा आशीर्वाद राहतो तसेच यामुळे तुमचा विश्वास पुन्हा जागृत होतो.
वेगवेगळ्या नावांनी ओळखले जाणारे शेवटी सर्व अष्टविनायक एकच आहे. याचा तुम्हाला नक्कीच भास होतो. अष्टविनायकापैकी सहा विनायक राहत असलेल्या महाराष्ट्राच्या पुणे विभागातून रायगड जिल्ह्यात जिथे इतर दोन विनायक राहतात आणि नंतर ते घरी परतायचा प्रवास सुरू केल्यानंतर आपल्याला भीतीदायक ठरू शकते. तरी या प्रवासाच्या शेवटी तुम्हाला शांती मिळते आणि देवाजवळ गेल्याचे समाधान सुद्धा मिळते.
अष्टविनायक गणपती मंदिरा विषयी माहिती :
श्री मयुरेश्वर मंदिर मोरगाव पुणे :
श्री मयुरेश्वर मंदिर हे पुण्यापासून 80 किलोमीटर अंतरावर आहे. मोरेगाव हे एक महत्त्वाचे तीर्थक्षेत्र आहे आणि मयुरेश्वर मंदिराच्या चारही कोपऱ्यांवर मिनार व दगडी भिंती आहेत. तसेच या इमारतीला चार दरवाजे आहेत. सत्ययुग्रेतायुग द्वापयोग आणि कलियुग ही चार युगे या चार दरवाजांनी दर्शवली जातात.
सिद्धिविनायकाचे मंदिर, अहमदनगर :
अष्टविनायका मध्ये सिद्धिविनायक हे दुसऱ्या गणेश मंदिर आहे. हे मंदिर पुण्यापासून 200 किलोमीटर अंतरावर आहे. हा प्रदेश सिद्धटेक गावाचा भाग आहे. पुण्यातील सर्वात जुन्या मंदिरांपैकी सिद्धिविनायकाचे मंदिर जुने आहे. हे मंदिर 200 वर्ष जुने आहे असे मानले जाते.
श्री बल्लाळेश्वराचे मंदिर रायगड, पाली गाव :
श्री बल्लाळेश्वर मंदिर हे अष्टविनायकाचे तिसरे मुख्य मंदीर आहे. जे पुणे मुंबई महामार्गावर पाली ते तोयन येथून 11 किलोमीटर आणि गोवा महामार्गावर नागोठणेच्या आधी हे मंदिर आहे.
FAQ
अष्टविनायकाची एकूण किती मंदिरे आहेत?
अष्टविनायक म्हणजे स्वयंभू गणपतीची आठ मंदिरे आहेत.
अष्टविनायक मंदिर किती दिवसांमध्ये आपण कव्हर करू शकतो?
दोन ते तीन दिवस अष्टविनायक मंदिरे तुम्ही कव्हर करू शकता. शास्त्रानुसार मोरेगावच्या मोरेश्वरपासून दर्शनाला सुरुवात करावी लागते.
पुणे जिल्ह्यात अष्टविनायक कोणकोणते आहे?
पुणे जिल्ह्यात मोरगाव थेऊर रांजणगाव ओझर लेण्याद्री येथे पाच गणपती आहेत.
रायगड जिल्ह्यात किती गणपती आढळून येतात?
रायगड जिल्ह्यात महाड व पाली येथे दोन गणपती आढळून येतात.
अहमदनगर जिल्ह्यामध्ये कोणता गणपती आहे?
अहमदनगर जिल्ह्यात सिद्धटेकचा श्री सिद्धेश्वर गणपती आहे.