Goa Information In Marathi गोवा राज्याची संपूर्ण माहिती नमस्कार मित्रांनो, या लेखात आज आपण गोव्याबद्दल माहिती पाहणार आहोत, कारण गोव्याचे नाव येताच हृदयाला स्पर्श करणारा समुद्रकिनारा आणि आकाशाला स्पर्श करणारे नारळ झाडे आपल्या डोळ्यासमोर येतात.
गोवा राज्याची संपूर्ण माहिती Goa Information In Marathi
गोवा भारतातील क्षेत्रफळानुसार सर्वात लहान राज्य आहे. उत्तरेपासून दक्षिणेपर्यंत फक्त 75 मैल आणि पुर्वेपासून पश्चिमे पर्यंत फक्त 50 मैल अंतरावर राष्ट्रीय महामार्ग आहे.
गोवा हे भारतातील सर्वात प्रसिद्ध पर्यटन स्थळांपैकी एक आहे. हे जगभरातील पर्यटकांचे आवडते ठिकाण आणि पर्यटक येथे येतात.गोवा हे भारतातील क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने सर्वात छोटे व लोकसंख्येच्या दृष्टीने चौथे छोटे (सिक्कीम, मिझोरम व अरुणाचल प्रदेश या राज्यांनंतरचे) राज्य आहे.
गोवा भारताच्या पश्चिम क्षेत्रांमध्ये स्थित एक लहान राज्य आहे. जे अरबी समुद्राच्या बरोबर किनार्‍यावर वसले आहे. गोवा भारतातील एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे. आजच्या काळात याला भारताचा फन कॅपिटल असेसुद्धा म्हणतात. येथील मनमोहक समुद्रकिनारे, जिवंत नाईट लाईफ आपल्याला गोव्याकडे आकर्षित करतात. दरवर्षी 20 लाखा पेक्षा जास्त आंतरराष्ट्रीय पर्यटक येथे येतात. चला तर मग गोवा राज्याची माहिती जाणून घेऊयात.
ते भारताच्या पश्चिम किनारपट्टीवर असून, त्याच्या उत्तरेला महाराष्ट्र, पूर्व व दक्षिणेला कर्नाटक ही राज्ये, तर पश्चिमेला अरबी समुद्र आहे.पणजी हे शहर गोव्याची राजधानी असून राज्यातील सर्वात मोठे शहर असलेले वास्को व पोर्तुगिजांचा ऐतिहासिक प्रभाव असलेले मडगांव ही इतर महत्त्वाची शहरे आहेत.
इसवी सनाच्या पंधराव्या शतकात पोर्तुगीजांनी व्यापाराच्या निमित्ताने गोव्यात पाऊल ठेवले व लवकरच हा प्रदेश काबीज केला. १९६१ मध्ये भारताने गोवा मुक्त करेपर्यंत सुमारे ४५० वर्षांच्या दीर्घ कालावधीकरता गोव्यावर पोर्तुगिजांचा अंमल राहिल. गोवा भारतातील सर्वात श्रीमंत राज्य आहे.
गोवा जिल्ह्याची भाषा–
हे बहुभाषिक राज्य आहे जे गोव्यामध्ये भारत आणि परदेशात राहणारे विविध प्रदेश, जाती-जमाती आणि धर्मांचे लोक आहेत, त्या अनुषंगाने त्यांची भाषा देखील प्रभावित झाली.
म्हणूनच, गोव्यामध्ये इंग्रजी, मराठी, पोर्तुगीज, हिंदी आणि कोंकणी अशा एकूण भाषा वापरल्या जातात. कोंकणी मात्र गोव्याची अधिकृत भाषा आहे. कोंकणी हे देवनागरी लिपीमध्ये लिहिलेले आहे. राज्यात बोलल्या जाणार्‍या इतर प्रमुख भाषा म्हणजे मराठी, कन्नड आणि उर्दू. राज्यात गुजराती आणि हिंदीही मोठ्या संख्येने बोलल्या जातात.
इतिहास
महाभारतामध्ये गोव्याचा उल्लेख ’गोपराष्ट्र’ किंवा ’गोवराष्ट्र’ – (गोपजन; किंवा आभीर जे ब्रज प्रदेशातील होते ) असा केलेला आढळतो.हरिवंश या ग्रंथात भगवान श्रीकृष्ण यादव जनांसह या परिसरात आले असा उल्लेख आढळतो.
ईश्वरसेन आभीर याने ३ ऱ्या शतकात सातवाहनांचा पराभव करून महाराष्ट्र व गोव्यावर आधिपत्य प्रस्थापित केले हे आभीर म्हणजेच महाभारत कालीन यादव होय ब्रज प्रदेशापासून दक्षिणेपर्यंत अनेक वसाहती स्थापन करून त्यांनी त्याला आभीर देश ,गोपराष्ट्र असे नामकरण केलेले दिसते. नाशिक परिसर कान्हदेश म्हणून ओळखला जातो.
स्कंदपुराण, हरिवंश तसेच इतर काही संस्कृत ग्रंथांमध्ये गोव्याचा उल्लेख ’गोपकपुरी’ किंवा ’गोपकपट्टणम’ असा केला आहे.|भारतातील]] क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने सर्वात छोटे व लोकसंख्येच्या दृष्टीने चौथे छोटे (सिक्कीम, मिझोरम व अरुणाचल प्रदेश या राज्यांनंतरचे) राज्य आहे.
पणजी हे शहर गोव्याची राजधानी असून राज्यातील सर्वात मोठे शहर असलेले वास्को व पोर्तुगिजांचा ऐतिहासिक प्रभाव असलेले मडगांव ही इतर महत्त्वाची शहरे आहेत. इसवी सनाच्या पंधराव्या शतकात पोर्तुगीजांनी व्यापाराच्या निमित्ताने गोव्यात पाऊल ठेवले व लवकरच हा प्रदेश काबीज केला.
१९६१ मध्ये भारताने गोवा मुक्त करेपर्यंत सुमारे ४५० वर्षांच्या दीर्घ कालावधीकरता गोव्यावर पोर्तुगिजांचा अंमल राहिला. ते भारताच्या पश्चिम किनारपट्टीवर असून, त्याच्या उत्तरेला महाराष्ट्र, पूर्व व दक्षिणेला कर्नाटक ही राज्ये, तर पश्चिमेला अरबी समुद्र आहे. मार्च ११ १९९३ रोजी गोव्याला स्वतंत्र राज्याचा दर्जा मिळाला.
स्थापना दिन
३० मे १९८७ रोजी गोव्याला राज्याचा दर्जा देण्यात आल्याने ३० मे हा दिवस गोवा राज्य स्थापना दिवस म्हणून साजरा करण्यात येतो. इसवी सनाच्या पंधराव्या शतकात पोर्तुगीजांनी व्यापाराच्या निमित्ताने गोव्यात पाऊल ठेवले व लवकरच हा प्रदेश काबीज केला. १९६१ मध्ये भारताने गोवा मुक्त करेपर्यंत सुमारे ४५० वर्षांच्या दीर्घ कालावधीकरिता गोव्यावर पोर्तुगीजांचा अंमल राहिला.
निसर्गसौंदर्याबद्धल प्रसिद्ध असलेल्या समुद्रकिना-यांमुळे गोवा हे देशी, परदेशी पर्यटकांचे प्रमुख आकर्षण असून पर्यटन हा येथील एक महत्त्वाचा व्यवसाय आहे. गोवा हे प्राचीन मंदिरे व वैशिष्ट्यपूर्ण स्थापत्यकलेबद्धलदेखील प्रख्यात आहे. बॅसिलिका ऑफ बॉम जीझस हे आशियातील सर्वात मोठे ख्रिश्चन यात्रास्थळ गोव्यातच आहे. गोवा हे राज्य सह्याद्रीच्या कुशीत वसल्यामुळे गोव्यामध्ये भरपूर जैवविविधता आहे.
गोवा जिल्ह्याचा भुगोल
“दक्षिणोत्तर सु. १०५ किमी. व पूर्वपश्चिम सु. ६० किमी. लांबीरुंदीचा गोव्याचा भूप्रदेश कोकणपट्टीचा दक्षिण भाग होय. सह्याद्री आणि समुद्र यांच्या दरम्यानची ही डोंगराळ भूमी पश्चिमेकडे उतरत गेली आहे. ईशान्येपासून आग्नेयीपर्यंतच्या सीमेवरील सह्याद्रीचे अनेक फाटे पश्चिमेकडे आले आहेत.
उत्तरेकडील सत्तरीच्या पर्वतभागात सोंसोगड (१,१८६ मी.), क्षत्रियांची माउली किंवा कातलांची माउली (१,१२६ मी.), वाघेरी (१,०८५ मी.) व मोरलेगड (१,०५४ मी.) ही शिखरे उल्लेखनीय आहेत. त्यांखेरीज सिद्धनाथ, चंद्रनाथ, दुधसागर, मोरपिर्ल या डोंगरांवरील सृष्टिसौंदर्य आकर्षक आहे.
गोवा प्रदेशात ८ नद्यांखेरीज ९ उपनद्या, ७ तळी व ४ कालवे असून मडकईची नदी कुंभारजुव्याचा कालवा; मांडवी व जुवारी नद्यांना जोडून गोवा तालुक्याला तिसवाडी किंवा इलहास बेट बनवतो. हा खरोखर ११ बेटांचा द्वीपसमूहच आहे. शिवाय गोव्यातील नद्यांत इतर २१ बेटे असून समुद्रात ४ आहेत. अंजदीव हे बेट कारवार (उ. कानडा) च्या जवळ आहे.
गोवा जिल्ह्यातील प्रमुख नद्या–
सह्याद्रीत उगम पावून समुद्राला मिळणाऱ्या अनेक लहानलहान नद्यांपैकी उत्तर सीमेची आरोंदा अथवा तेरेखोल, चापोरा अथवा कोळवली, बाग, मांडवी, जुवारी किंवा अघशी (अघनाशिनी), साळ, तळपण व गालजीबाग या प्रमुख आहेत. त्यातल्या सर्वात लांब सु. ६२ किमी.” गोव्याच्या उत्तरेस महाराष्ट्र, पूर्वेस व दक्षिणेस कर्नाटक आणि पश्चिमेस अरबी समुद्र आहे. दमणच्या पश्चिमेस खंबायतचे आखात व बाकी तीन दिशांना गुजरात राज्याचा प्रदेश आहे.
दीव बेट पूर्व, दक्षिण व पश्चिम दिशांना अरबी समुद्राने वेढलेले असून त्याच्या उत्तरेस एका मोठ्या दलदलीतून जाणाऱ्या अरुंद खाडीपलीकडे दीवमध्येच समाविष्ट असलेला गोगोला हा थोडा भूभाग व सिंबोर उपसागरातील पाणीकोटा बेट आहे. त्याच्याभोवती गुजरातचा जुनागढ जिल्हा आहे.गोव्याचा १०५ किमी. समुद्रकिनारा मच्छिमारी नौकांस आसरा म्हणून उपयोगी पडणाऱ्या अनेक खाड्या व पांढऱ्याशुभ्र वाळूच्या अनेक सुंदर पुळणी यांनी युक्त आहे.
गोव्याचे प्रमुख धर्म
ख्रिश्चन आणि हिंदू धर्माचे लोक संपूर्ण राज्यात मोठ्या संख्येने आढळतात, जवळजवळ संपूर्ण गोवा या दोन धर्मातील लोक वसतात, याशिवाय बुद्ध, शीख, मुस्लिम, पारशी इत्यादी धार्मिक लोकांची संख्या आहे. अल्पसंख्याक म्हणून पाहिलेले, ज्यांना अल्पसंख्याक म्हणून पाहिले जाते. म्हणू शकतो.
गोवा राज्यात मुख्य अन्न–
भात आणि मासे करी हा गोव्याचा मुख्य आहार आहे. गोव्याचे पाककृती विविध प्रकारचे मासे आणि मसालेदार चव यासाठी प्रसिद्ध आहे. काळी मिरी, मसाले आणि व्हिनेगर सोबत गोव्याच्या खाद्यात बहुतेक नारळ आणि नारळ तेल वापरतात.
गोवा राज्याला एक समृद्ध नैसर्गिक किनारपट्टी लाभली आहे आणि पर्यटक वर्षभर या राज्यात भेट देत राहतात, त्यामुळे भारतीय खाद्यप्रकारांसह कॉन्टिनेंटल खाद्यपदार्थाचीही खूप मागणी आहे, ज्यात चिनी, श्रीलंका, मलेशियन, डिश पोर्तुगीज, ब्राझिल, युरोपियन इत्यादी देशांमध्ये सामान्यतः खाल्ले जाते. कोंकणी अन्नाबरोबरच केरळ, दीव, दमण, मलबार इत्यादी पदार्थही इथे आढळतात, त्यात कोशिंबीरी, लोणचे, करी, सूप, फ्राय इत्यादींचा प्रमुख समावेश आहे.
सी फूड्स येथे मासे, कोळंबी, खेकडे, नारळाचे पदार्थ खाल्ले जातात, त्यात तांदूळ आणि काजू हेदेखील इथले आवडते खाद्य आहे. मांसाच्या प्रकारांमधे चिकन करी, चिकन बिर्याणी, मटण करी इत्यादींमध्ये इतरांपैकी आवडत्या पदार्थांचा समावेश आहे.
टोमॅटो, भोपळा, ऑर्बजिन, जॅकफ्रूट इत्यादी पदार्थ भाज्यांमध्ये वापरतात.काजू, पपई, अननस, पेरू इत्यादी प्रामुख्याने फळांच्या आहारामध्ये वापरल्या जातात, या राज्यात अल्कोहोल देखील मोठ्या प्रमाणात वापरला जातो.
गोवा जिल्ह्यातील पोशाख–
राज्यातील महिलांचा मुख्य पोशाख साडी आहे, ज्यामध्ये कुणबी पल्लूचा विशेष समावेश येथे महाराष्ट्र राज्याप्रमाणेच काही मराठी महिलांमध्ये लुगाडी घालण्याची प्रथा देखील आहे, ज्यामध्ये नाकामध्ये ब्लाउज आणि लुगडी आणि नाक परिधान केले जाते.
साडींमध्ये नववरी साड्यांना जास्त पसंती आहे, याशिवाय पनो भजू नावाचा खास ड्रेसही इथल्या महिलांनी परिधान केला आहे. इथल्या पुरुषांमध्ये प्रामुख्याने सूती कपड्यांना जास्त महत्त्व दिलं जातं, ज्यात शर्ट, टी-शर्ट, साधी पँट आणि जीन्स इ. पँट सामान्यत: परिधान केले जातात.
लग्नासारख्या प्रसंगी कोट सूट वगैरे देखील घातले जातात. आधुनिकतेच्या या काळात पुरुष आणि स्त्रियांमध्ये बहुतेक पाश्चात्य वस्त्र परिधान करण्याचा कल अधिक दिसून येतो.
गोवा जिल्ह्यात साजरे होनारे सन–
ईद, दिवाळी, नारळ पौर्णिमा, दसरा, बुद्ध पौर्णिमा, होळी, गणेश चतुर्थी, नवरात्र इत्यादींप्रमाणे राज्यात सर्वत्र जवळजवळ सर्व मुख्य सण साजरे केले जातात.
आणि इतर काही सणांमध्ये गोव्याचे स्थानिक सण जसे की बोंडारम फेस्टिव्हल, सेंट फ्रान्सिस झेवियर फेस्टिव्हल, गोवा हेरिटेज फेस्टिवल, द्राक्षे महोत्सव, शिमागो फेस्टिव्हल, माँटे म्युझिक फेस्टिव्हल, साओ जोओ फेस्टिव्हल, सप्त महोत्सव इत्यादींचा समावेश आहे.
शांततेचे प्रेम करणारे पर्यटक आणि निसर्गप्रेमींनी हे स्थान खूपच पसंत केले आहे. गोवा एक लहान राज्य आहे. येथे जवळजवळ 40 मोठे आणि लहान किनारे आहेत. यातील काही समुद्रकिनारे आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे आहेत. या कारणास्तव, जागतिक पर्यटन नकाशावर गोव्याची वेगळी ओळख आहे.
गोवा पर्यटन स्थळांची–
गोवा उत्तर गोवा आणि दक्षिण गोवा अशा दोन भागात विभागलेला आहे.
जुना गोवा –
जुना गोवा पणजी मध्ये आहे. पोर्तुगीजांच्या काळात ही त्यांची राजधानी असायची. आशियातील बहुतेक चर्च आणि चर्च या ठिकाणी आहेत. पुरातत्व विभागाने इथल्या जुन्या इमारतींपैकी काही संग्रहालये बनविली आहेत, या संग्रहालयात गोव्याचा इतिहास बारकाईने पाहता येतो.
जुन्या गोव्यातील सर्वात जुनी आणि सर्वात प्रसिद्ध इमारत ‘द कॉन्व्हेंट’ आणि ‘चर्च ऑफ सेंट फ्रान्सिस’ आहे, ती १21२१ मध्ये बांधली गेली. येथे सेंट फ्रान्सिस झेवियर यांच्या शरीराचे अवशेष अद्यापही संरक्षित आहेत. त्याचे नश्वर अवशेष दर दहा वर्षांनी सार्वजनिक दृश्यासाठी आणले जातात. 2015 मध्ये हे घडले.
गोवा ब्रीच –
गोवा अरबी समुद्राच्या काठावर वसलेले आहे. गोव्यामध्ये समुद्राजवळ अनेक किनारे आहेत, तिथे अनेक प्रकारचे रिसॉर्ट्स, हॉटेल्स, झोपड्या बांधल्या गेल्या आहेत. लोक या किनाऱ्याचा आनंद घेण्यासाठी मुख्यतः गोव्यात जातात. इथला प्रत्येक समुद्र किनारा आपोआप वेगळा आहे. मी तुम्हाला काही निवडलेल्या किनार्यांविषयी सांगते –
अगोंडा –
हे दक्षिण गोव्यात आहे. हा खूप लांब आणि रुंद समुद्रकिनारा आहे. शहराच्या गडबडीपासून दूर येथे येऊन मानसिक शांती मिळते. इथे बर्‍याच लोकांची गर्दी देखील नाही. ज्या कोणाला फक्त आराम करायचा असेल त्याने त्या दरम्यान जाणे आवश्यक आहे. समुद्रकिनार्‍यावर झोपड्या आहेत, जिथे आपण राहू आणि निसर्गाच्या सौंदर्याचा आनंद घेऊ शकता.
अंजुना –
ते उत्तर गोव्यात आहे. दर बुधवारी एक पिसू बाजार आहे, जेथे लोक मोठ्या संख्येने येतात आणि खरेदीचा आनंद घेतात. यादरम्यान, लोकांची गर्दी नेहमीच दिसून येते.
आरांबोल –
उत्तर गोव्यातील हा समुद्र किनारा गोव्याच्या शेवटी आहे.
गोव्याची प्रसिद्ध लोकगीते–
गोव्यात अनेक प्रकारची पारंपरिक लोकगीते प्रचलित आहेत. कोकणी गीते अभिजात अशा चार गटात दिसून येतात. या गीतात फुगडी आणि ढालो आहेत. दुसरा प्रकार देखणी हा आहे. हा नृत्य प्रकार पाश्चात्य आणि स्थानिक अशा सरमिसळीतून निर्माण झाला आहे. तिसरा प्रकार दुलपोड, चौथा मांडो.
यात संगीत पाश्चात्य असते तर लय कोकणी दिसते. जवळजवळ 35 प्रकारच्या कोकणी गीतांत लोकगीतांचे वर्गीकरण करता येईल. त्यात वर निर्दीष्ट केलेल्या गीतांसह बनवार्‍ह, दुवलो, फुगडी, कुन्नबी, लाऊनीम, ओवी, पालन्नम, ता‍घरी, तीयत्र, झागोर, झोती अशा प्रकारचे गीते आहेत.
गोव्यातल्या कला आणि लोककला लक्षवेधी ठरतात. गोव्याला पूर्व जगातले रोम म्हटले जाते. गोव्याची लोकसंस्कृती, लोकगीते आणि ख्रिश्चन आर्कीटेक्चर मन वेधून घेते. घोडे मोंडी नावाचा नृत्य प्रकार हा हातात तलवारी घेऊन आणि पायाला घुंगरू बांधून ढोल आणि ताशांच्या नादावर केला जातो. या नाचातूर शूरवीरतेचे प्रदर्शन केले जाते.
आपले पुर्वज कसे लढावू आणि शूर होते हे प्रदर्शित करण्यासाठी हा नाच असतो. मांडो हा भावनिक नृत्य प्रकार आहे. भजन, आरती आदी प्रकारात असणारा हा नृत्य प्रकार आहे. देखणी हा गाणे आणि नाचाचा संमिश्र प्रकार आहे. यात फक्त स्त्री नर्तिका असते. हा गीतबध्द नृत्य प्रकार घुमट या वाद्यावर होत असतो. या व्यतिरिक्‍त धनगर नृत्य, मुसळ नृत्य गोव्यात प्रचलित आहेत.
गोव्यातील लोकवाद्य म्हणजे ढोल, मृदंग, तबला, घुमट, मादलेम, शहनाई, सुर्त, तासो, नगारा आणि तंबोरा हे आहेत. पोर्तुगिजांकडून आलेले पियानो, मांडोलीन आणि व्हायोलिन.
गोवा जिल्ह्यातील मृदा व पिके–
गोवा प्रदेशातील मृदा बव्हंशी जांभ्या खडकापासून झालेली आहे.पूर्वभागात केवळ त्याच जातीची माती असली तरी नद्यांच्या काठी नदीगाळ, किनाऱ्याच्या आत रेतीमिश्रित गाळ आणि किनाऱ्याला रेताड व खार जमिनी किंवा दलदली आहेत. दमण भागातील ओलसर रेतीमिश्रित गाळजमीन सुपीक आहे. दीव बेटावर मात्र निकृष्ट मृदा आहेत.
लागवडीची झाडे नारळी, पोफळी, आंबा, फणस, काजू, कोकम, जांभूळ, ओटंब अशी असून पपनस, अननस व इतर फळझाडांची जोपासनाही बऱ्याच प्रमाणात होते. वन्य पशूंत वाघ, चित्ते, अस्वल, रानडुक्कर, कोल्हा, हरिण, चितळ, माकड, मुंगुस व ससा यांचा समावेश होतो.
