नवरात्री विषयी निबंध (navratri information in marathi)
नवरात्रीचा सण भारतात मोठ्या जल्लोषात साजरा केला जातो. नवरात्र हा नऊ दिवसांचा एक मोठा उत्सव आहे. ज्यात दुर्गा देवीची मोठ्या उत्सवाने पूजा केली जाते. नवरात्र हा एक संस्कृत शब्द आहे ज्यामध्ये ‘नव’ म्हणजे नऊ दिवस आणि ‘रात्र’ म्हणजे रात्र. आजच्या या लेखामध्ये आपण नवरात्री विषयी निबंध (navratri information in marathi) पाहणार आहोत.
नवरात्र हा हिंदू धर्मातील जनतेद्वारा साजरा केला जाणारा एक महत्त्वाचा सण आहे. हा सण खोट्या गोष्टींवरील सत्याचा विजय दर्शवतो. हिंदू धर्मानुसार नवरात्र वर्षातून दोनदा साजरे केली जाते. पहिली नवरात्र चैत्र महिन्यात साजरी केली जाते आणि दुसरी नवरात्र अश्विन महिन्यात साजरी केली जाते. इंग्रजी महिन्यांनुसार नवरात्र अनेक वेळा साजरी केली जाते.
पहिली नवरात्र मार्च आणि एप्रिल महिन्यात साजरी केली जाते, आणि ऑक्टोबरमध्ये दुसरी. नऊ दिवसांच्या उपासनेनंतर नवरात्र दहाव्या दिवशी धुमधाम साजरी केली जाते. नवरात्र नऊ दिवस सतत चालू असते ज्यात देवीच्या विविध रूपांची लोक भक्तीने पूजा करतात. भारतातील नवरात्र वेगवेगळ्या पद्धतींनी वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये साजरी केली जाते.
दुर्गा देवीने महिशासुर राक्षसाला ठार मारले होते. या राक्षसाला ब्रह्मजींनी आशीर्वाद दिला होता, ज्यामुळे त्याने कहर केला होता. त्याला कोणीही मारू शकत नाही, याचा आशीर्वाद महिशासुराला मिळाला होता. जेव्हा लोक त्याच्या अत्याचारांमुळे अस्वस्थ झाले, तेव्हा ब्रह्म, विष्णू आणि शिव यांनी त्यांची सर्व शक्ती मिळवून दुर्गा देवीची निर्मिती केली होती. देवी दुर्गाला दहा हात होते आणि सर्व शक्ती तिला ही देण्यात आल्या होत्या.
दुर्गा देवीने नऊ दिवस राक्षसाशी लढा दिला आणि शेवटी दहाव्या दिवशी जाऊन तिची हत्या केली होती. नवरात्रीच्या या उत्सवात दुर्गा देवीची ही शक्ती धूमधामपणे साजरी केली जाते. नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी शैलपुत्री देवीची पूजा केली जाते. त्यांची पूजा केल्याने लोकांना एक प्रकारची ऊर्जा मिळते. भक्त या ऊर्जेचा उपयोग आपल्या मनाच्या शांतीसाठी करण्यासाठी करतात. नवरात्रीच्या दुसऱ्या दिवशी दुर्गा देवीच्या ब्रह्मचारी रूपाची पूजा केली जाते. या जगात आपले स्थान मिळवणे आणि त्यातून आपला ठसा उमटवणे हे त्याचे उद्दीष्ट आहे.
होळी वर मराठी निबंध Holi Essay in Marathi येथे वाचा
नवरात्रीच्या तिसऱ्या दिवशी भक्त दुर्गा देवीच्या चंद्रघंटा रूपाची पूजा करतात. चंद्रघंटा हे नाव यामुळे दिले जाते आईचे रूप चंद्रासारखे चमकते. त्यांची पूजा केल्याने मनातील सर्व नकारात्मक आणि चुकीचे विचार दूर होतात. मत्सर, द्वेष यांसारखे विचार आपल्याला लढण्याची ताकद देतात. नवरात्रीच्या चौथ्या दिवशी लोक दुर्गा देवीच्या कुशमंड रूपाची पूजा करतात. त्यांची पूजा करून आपण प्रगतीचा मार्ग निवडतो आणि त्यांच्या आशीर्वादांमुळे आपली विचारशक्ती अधिक चांगल्या प्रकारे विकसित होते.
नवरात्रीच्या पाचव्या दिवशी संकादमता देवीची पूजा केली जाते. तिला कार्तिकी माता असेही म्हणतात. त्यांची पूजा केल्याने भक्तांना त्यांचे आंतरिक, व्यावहारिक, ज्ञान विकसित करण्यास देवी आशीर्वाद देतात.
नवरात्रीच्या 6 व्या दिवशी दुर्गा देवीच्या कात्यायानी रूपाची पूजा केली जाते. कात्यायानी देवीची पूजा केल्याने माणसातील नकारात्मक विचार दूर होतात. देवीच्या आशीर्वादाने आपण योग्य मार्गाचा अवलंब करू शकतो.
नवरात्रीच्या सातव्या दिवशी दुर्गा देवीच्या कालरात्रीच्या रूपाची पूजा करतात. कालरात्री देवीची पूजा केल्याने त्यांच्या आयुष्यात लोकांना प्रसिद्धी, आदर आणि प्रसिद्धी येते. नवरात्रीच्या आठव्या दिवशी दुर्गा देवीचे महागौरी रूप पुजले जाते. देवीची पूजा करून माणसाच्या संपूर्ण मनाची इच्छा पूर्ण होते. नवरात्रीच्या नवव्या दिवशी दुर्गा देवीच्या सिद्धिदात्री रूपाची पूजा लोक करतात. त्यांची पूजा केल्याने आपल्याला कठीण कामे सहजपणे करण्याची शक्ती मिळते आणि अपूर्ण कामे यशस्वीपणे पूर्ण होतात.
नवरात्री चैत्र शुक्ल पक्षात असते. नवरात्रीत हिंदू आपल्या घरात कलशाची स्थापना करतात. त्याचबरोबर लोक दुर्गापाठही वाचतात. लोक आठ दिवस फक्त फळांचे सेवन करतात. आठव्या दिवशी दुर्गाष्टमी साजरी केली जाते आणि नवव्या दिवशी रामनवमी साजरी केली जाते. रामनवमी म्हणजे श्रीरामाचा जन्म झाला तो दिवस. नवरात्रीचा दुसरा सण अश्विन महिन्यात अत्यंत आनंदाने साजरा केला जातो.
गुजरात, पश्चिम बंगाल आणि महाराष्ट्र यासारख्या राज्यांमध्ये नवरात्र शरद ऋतूत साजरी केली जाते. नवरात्र साजरी करण्यासाठी गुजरात राज्यात गरबा नृत्याचे आयोजन केले जाते. नवरात्रीच्या सणाला प्रामुख्याने गुजरातमध्ये आणि अनेक राज्यांमध्ये दांडिया उत्सव साजरा केला जातो. रात्र पडताच मातीच्या पणत्या जाळतात हे पाहायला सुंदर आणि भव्य दिसते. स्त्रिया आणि पुरुष दोघेही एकत्र अशा प्रकारच्या नृत्यात सामील होतात. हे नऊ दिवस लोक उपवास करतात आणि अन्न म्हणून फळे सेवन करतात.
बंगालमधील नवरात्रीच्या या शुभ सणाला दुर्गा देवी मातेची पूजा केली जाते. दुर्गा महोत्सव पश्चिम बंगालमध्ये भव्य पद्धतीने साजरा केला जातो, इतर राज्यांमध्ये क्वचितच असा साजरा केला जात असेल. नवरात्रीच्या या सणावर अनेक पौराणिक कथा प्रचलित आहेत. एक कथा अशीही आहे की, श्रीरामाने सीता मातेला रावणाच्या कैदेतून मुक्त करण्यासाठी दुर्गा देवीची पूजा केली. त्यांनी नऊ दिवस 108 कमलांची पूजा केली. त्यानंतर दुर्गा देवी रामाच्या पूजेवर खूश झाली आणि रामाला विजय मिळवून दिला.
त्यानंतर रामाने अहंकारी रावणाला ठार मारले. या नऊ दिवसामध्ये देवीच्या नऊ रूपांची नवरात्र म्हणून पूजा करण्यात आली. त्यानंतर दहाव्या दिवशी रावणाच्या हत्येनंतर हा सण दसरा म्हणून साजरा केला जातो.
नवरात्रीच्या या शुभ सणाला देशाच्या उत्तर भारतात अनेक ठिकाणी कन्यापूजन केले जाते. या पूजेत नऊ तरुण मुलींची पूजा केली जाते. यामुळे त्यांची पूजा करतात कारण त्यांना देवी मातेचे रूप समजले जाते. नऊ लहान मुलींना हलवा, पुरी, मिटाई इत्यादी खायला दिले जातात.
कोलकात्यात लहानांपासून मोठ्यापर्यंत सर्व प्रकारच्या दुर्गा मूर्तींची पूजा केली जाते. वेगवेगळ्या थीमनुसार केवळ घरीच नव्हे तर प्रत्येक सार्वजनिक ठिकाणी मंडप सजवले जातात. दुर्गापूजेच्या वेळी बंगालमध्ये उत्साह आणि उत्साहाचा एक वेगळा प्रवाह पाहायला मिळतो. हा उत्सव सहा दिवस सलग साजरा केला जातो. मनोरंजनाने भरलेले असंख्य कार्यक्रम यानिमित्ताने आयोजित केले जातात. बंगाल त्यांच्या संगीतासाठी प्रसिद्ध आहे.
निष्कर्ष:
प्रत्येकजण आपल्या मित्रांना आणि प्रियजनांना भेटतो आणि त्यांना दुर्गापूजेच्या शुभेच्छा देतो. आजच्या या लेखामध्ये आपण आपण नवरात्री विषयी निबंध ( navratri information in marathi) पाहिला. तुम्हाला हा निबंध कसा वाटला हे कमेंट मध्ये नक्की सांगा. जर तुम्हाला हा निबंध आवडला असेल तर तुमच्या मित्रांना पण नक्की शेअर करा.
