Purandar Fort Information In Marathi स्वराज्यातील अतिशय महत्त्वाचा किल्ला आणि पुरंदरच्या तहासाठी सुप्रसिद्ध असणारा किल्ला म्हणून पुरंदर या किल्ल्याला ओळखले जाते. पुण्याच्या परिसरामध्ये वसलेला हा किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांचा आवडीचा किल्ला असून, पुण्यातील सासवड या गावाजवळ हा किल्ला वसलेला आहे.
पुरंदर किल्ल्याची संपूर्ण माहिती Purandar Fort Information In Marathi
मराठा साम्राज्याच्या शौर्याचे प्रतीक असणारा हा किल्ला अतिशय मोक्याच्या ठिकाणी वसलेला असून, या किल्ल्याच्या आसपास राजगड आणि सिंहगड हे दोन महत्त्वाचे किल्ले देखील वसलेले आहेत. या किल्ल्याचे बांधकाम १३५० यावर्षी अर्थात यादव कालामध्ये बांधण्यात आले असावे, असे सांगितले जाते. त्याचबरोबर भगवान श्री परशुराम यांच्या नावानुसार या किल्ल्याचे नाव पुरंदर असे ठेवण्यात आले असे देखील सांगितले जाते.
या किल्ल्याचा विस्तार खूपच प्रचंड असून, किल्ल्याला संपूर्ण दिशेने बुरुज बनवण्यात आलेले आहेत. त्यामुळे या ठिकाणी सुरक्षा देखील कडक समजले जाते. या किल्ल्यावर धान्य आणि दारूगोळा साठवून ठेवण्यासाठी मोठी जागा असून, शत्रूंनी वेढा दिला तरी देखील कीतीही दिवस किल्ल्यावर राहता येऊ शकते, त्यामुळे या किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजी महाराजांचे विशेष प्रेम होते.
या गडाच्या जवळच असणारे सिंहगड, राजगड, आणि विचित्रगड हे किल्ले या गडावरून आपण सहज बघू शकतो. या किल्ल्याला सर्वात प्रथम छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी १६४६ मध्ये स्वराज्यामध्ये सामील करून घेतले होते. मात्र ११ जून १६६५ या दिवशी झालेला पुरंदरचा तह यामुळे जवळपास २३ किल्ले मोघलांच्या ताब्यामध्ये गेले होते. त्यामध्ये पुरंदर या किल्ल्याचा देखील समावेश होता. आजच्या भागामध्ये आपण या पुरंदर किल्ल्याबद्दल संपूर्ण माहिती बघणार आहोत…
नाव | पुरंदर |
प्रकार | किल्ला |
उपप्रकार | गिरीदुर्ग स्वरूपातील किल्ला |
चढाईनुसार प्रकार | सोपा किल्ला |
समुद्र सपाटीपासून उंची | १५०० मीटर |
भौगोलिक ठिकाण | सासवड जवळ, पुणे |
जिल्हा | महाराष्ट्रजवळील गाव |
जवळील गाव | सासवड |
सानिध्य | सह्याद्री पर्वत |
स्थापना वर्ष | १३५० |
स्थापक राजवट | यादव राजवंश |
अतिशय मजबूत आणि भरभक्कम असलेला पुरंदर हा किल्ला १३५० मध्ये यादव राजवटीने बांधलेला असून, त्यावर अनेक राजवटींनी राज्य केलेले आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांनंतर हा किल्ला मोघलांच्या ताब्यात गेला होता, मात्र छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पुन्हा किल्ला जिंकून घेतला होता. नंतरच्या काळामध्ये हा किल्ला इंग्रजांनी ताब्यात घेतला होता.
पुरंदर किल्ल्यावर बघण्यासारखे ठिकाण:
पुरंदर या किल्ल्यावर मोरारजी देशपांडे यांचा एक अप्रतिम पुतळा उभारलेला असून, या किल्ल्याच्या सर्वात केंद्रस्थानी हा पुतळा समजला जातो. किल्ल्याचे विभाजन दोन भागात केलेले असून, माची आणि बालेकिल्ला असे हे दोन प्रकार आहेत. त्याचबरोबर किल्ल्याला दिल्ली दरवाजा नावाचा एक दरवाजा असून, येथून किल्ला खऱ्या अर्थाने सुरू होत असतो.
किल्ल्यावर केदारेश्वर नावाचे मंदिर देखील असून, इंग्रज कालावधीमध्ये बांधण्यात आलेले एक चर्च देखील या किल्ल्यावर आढळून येते. सोबतच तुम्ही या किल्ल्याच्या जवळच्या परीक्षेमध्ये असणाऱ्या मलारगड किल्ल्याला भेट देऊ शकता. सोबतच बनेश्वर मंदिर, भाटघर धरण, मंदिर, राजीव गांधी प्राणी उद्यान, वानवडी राष्ट्रीय युद्ध स्मारक, बंड गार्डन आणि लाल महाल इत्यादी ठिकाणी देखील बघू शकता.
किल्ला परिसरातील स्थानिक खाद्यपदार्थ:
पुरंदर हा किल्ला पुणे परिसरात येत असल्यामुळे येथे पुण्याच्या विविध प्रसिद्ध खाद्यपदार्थांचा तुम्ही आस्वाद घेऊ शकता. यामध्ये भेळपुरी, पावभाजी, मिसळपाव, वडापाव, दाबेली, पुरणपोळी, पिठले भाकरी इत्यादी खाद्यपदार्थ खूपच प्रसिद्ध आहेत. येथे मिसळ तर खूपच वैशिष्ट्यपूर्ण असून दुकानातील मिसळीची वेगवेगळी आहे.
पुरंदर किल्ल्यावर कसे जावे:
पुरंदर हा किल्ला चढाईसाठी देखील अतिशय सोपा असून, या ठिकाणी पोहोचणे देखील फारसे अवघड नाही. या किल्ल्यावर येण्याकरिता तुम्ही विमान वापरणार असाल, तर तुम्हाला सर्वात प्रथम पुणे विमानतळावर उतरावे लागेल. तेथून ४५ किलोमीटर अंतराचा प्रवास करून, तुम्ही टॅक्सी अथवा बसच्या साह्याने पुरंदर किल्ल्यावर पोहोचू शकता.
त्याचबरोबर रेल्वे मार्ग या किल्ल्यासाठी उपयुक्त असून, पुणे रेल्वे स्टेशनवर उतरून तुम्ही २९ किलोमीटर अंतराने येथे पोहोचू शकता. हे पुणे स्टेशन देशातील जवळपास सर्वच मुख्य स्टेशन सोबत जोडले गेले असल्यामुळे हा मार्ग अतिशय उपयुक्त ठरत असतो.
त्याचप्रकारे या किल्ल्यावर जाण्यासाठी बसचा देखील मार्ग अवलंबला जाऊ शकतो.
पुरंदर तह माहिती:
मिर्झाराजे जयसिंग यांच्यासोबत छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पुरंदरचा तह केला होता हे आपल्या सर्वांनाच माहिती आहे. कोणत्याही गोष्टींमध्ये मोठी उडी मारण्यापूर्वी एक पाऊल मागे जावेच लागते, आणि याच न्यायानुसार छत्रपती शिवाजी महाराजांनी ११ जून १६६५ रोजी हा पुरंदरचा तह केला होता. आणि त्या अंतर्गत मोगल साम्राज्याला त्यांनी २३ किल्ले दिले होते. यामध्ये सर्वात प्रमुख पुरंदर किल्ला असल्यामुळे, या प्रसिद्ध तहाला पुरंदरचा तह म्हणून ओळखले जाते.
निष्कर्ष:
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्यामध्ये अनेक किल्ले समाविष्ट होते. जवळपास महाराष्ट्रातील सर्वच किल्ले एकदा तरी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या स्वराज्यामध्ये आलेले आहेत, असे म्हटले तरी वावगे ठरणार नाही. स्थापन केला गेलेला किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांनी जिंकून आपल्या स्वराज्यामध्ये सामील करून घेतला होता.
या किल्ल्यावर महाराजांचे विशेष प्रेम असण्यामागे अनेक कारणे होती. त्यातील सर्वात महत्त्वाचे कारण म्हणजे अतिशय सुरक्षित असलेला हा किल्ला कित्येक दिवस किल्ल्यावर राहण्यासाठी देखील सोयीचा होता, त्यामुळे शत्रूंनी वेढा दिला असला तरी देखील या किल्ल्यावर जास्तीत जास्त दिवस राहता येऊ शकते.
विस्ताराने देखील प्रचंड मोठा असणारा हा किल्ला मात्र छत्रपती शिवाजी महाराजांना पुरंदरच्या तहा अंतर्गत २३ किल्ल्यांसोबत १६६५ यावर्षी मुघलांना द्यावे लागला होता. मात्र लवकरच यातील अनेक किल्ले छत्रपती शिवाजी महाराजांनी जिंकून घेतले होते, हा छत्रपती शिवाजी महाराजांचा मुत्सद्दीपना देखील या ठिकाणी दिसून येत असतो.
आजच्या भागामध्ये आपण पुरंदर या किल्ल्याबद्दल माहिती घेतलेली असून, त्याचा इतिहास देखील जाणून घेतलेला आहे. त्यामध्ये पुरंदर किल्ल्याची संपूर्ण माहिती, त्याची ऐतिहासिक माहिती, या ठिकाणी असणारे विविध वस्तू , किल्ला बघण्यासाठी असणारी वेळ, आणि शुल्क इत्यादी माहिती बघितलेली असून, या किल्ल्याच्या ट्रेकिंग बद्दल देखील जाणून घेतलेले आहे.
त्याचबरोबर या किल्ल्यावर कधी भेट द्यावी, येथे कोणकोणत्या स्वरूपाचे स्थानिक खाद्यपदार्थ खाण्यासाठी योग्य आहेत. येथे थांबण्याच्या जागा इत्यादी गोष्टी बघितलेल्या आहेत.
FAQ
पुरंदर हा किल्ला कोणत्या ठिकाणी वसलेला आहे?
पुरंदर हा किल्ला सह्याद्री पर्वतरांगेच्या कुशीमध्ये पुणे जिल्ह्यातील सासवड या गावाजवळ वसलेला आहे.
पुरंदर या किल्ल्याच्या परीक्षेत्रामध्ये आणखी कोणते किल्ले वसलेले आहेत?
पुरंदर या किल्ल्याच्या परीक्षेमध्ये सिंहगड आणि राजगड त्याचप्रमाणे विचित्रगड इत्यादी किल्ले वसलेले असून, सिंहगडापासून पुरंदर अवघ्या १४ मैलांवर तर राजगडापासून वीस मैलांवर आहे.
पुरंदर या किल्ल्याचे वैशिष्ट्य काय आहे?
पुरंदर हा किल्ला अतिशय भक्कम असून, त्याच्या चारही बाजूने उत्कृष्ट बुरुज बनवलेले आहेत. व त्याचबरोबर येथे मोठ्या प्रमाणावर दारूगोळा आणि अन्नधान्याचा साठा करून ठेवला जाऊ शकतो.
पुरंदर या किल्ल्याचा तह कोणत्या वर्षी झाला होता?
छत्रपती शिवाजी महाराज आणि मिर्झाराजे जयसिंग यांच्यामध्ये प्रसिद्ध पुरंदर तह झाला होता. तो दिनांक ११ जून १६६५ या दिवशी झालेला असून, या अंतर्गत छत्रपती शिवाजी महाराजांना मोगलांकडे २३ किल्ले सुपूर्द करावे लागले होते.
पुरंदर हा किल्ला कोणत्या कालावधीमध्ये बांधलेला आहे, व छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्यावर कोणत्या वर्षी विजय मिळवला होता?
पुरंदर हा किल्ला यादव राज वंशाच्या कालावधीमध्ये १३५० या वर्षी बांधण्यात आलेला असून, छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी या किल्ल्यावर १६४६ मध्ये विजय प्राप्त केला होता.