सॉफ्टवेअर म्हणजे काय ? | What is software in marathi

What is software in marathi : सॉफ्टवेअर संगणक, ऑपरेट करण्यासाठी आणि विशिष्ट कार्ये करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या सूचना, डेटा किंवा प्रोग्रामचा एक संच आहे. हे हार्डवेअरच्या विरूद्ध आहे, जे संगणकाच्या भौतिक पैलूंचे वर्णन करते. सॉफ्टवेअर डिव्हाइसवर चालणार्‍या अनुप्रयोग, स्क्रिप्ट आणि प्रोग्रामचा संदर्भ घेण्यासाठी वापरली जाणारी एक सामान्य शब्द आहे. हे संगणकाचा परिवर्तनशील भाग म्हणून विचार केला जाऊ शकतो, तर हार्डवेअर हा अविभाज्य भाग असतो.

सॉफ्टवेअर म्हणजे काय ? What is software in marathi

सॉफ्टवेअरच्या दोन मुख्य श्रेणींमध्ये अनुप्रयोग सॉफ्टवेअर आणि सिस्टम सॉफ्टवेअर आहेत. अ‍ॅप्लिकेशन असे सॉफ्टवेअर आहे जे विशिष्ट गरजा पूर्ण करते किंवा कार्ये करते. सिस्टम सॉफ्टवेअर संगणकाचे हार्डवेअर चालविण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे आणि applicationsप्लिकेशन्सला वर चालण्यासाठी एक व्यासपीठ प्रदान करते.

सॉफ्टवेअरच्या इतर प्रकारांमध्ये प्रोग्रामिंग सॉफ्टवेअर समाविष्ट आहे, जे प्रोग्रामिंग टूल्स प्रदान करते जे सॉफ्टवेअर डेव्हलपरला आवश्यक आहे; मिडलवेअर, जे सिस्टम सॉफ्टवेअर आणि अनुप्रयोग यांच्यामध्ये बसते; आणि ड्राइव्हर सॉफ्टवेअर, जे संगणक डिव्हाइस आणि गौण ऑपरेट करते.

आरंभिक सॉफ्टवेअर विशिष्ट संगणकांसाठी लिहिलेले होते आणि त्या चालणार्‍या हार्डवेअरसह विकले गेले होते. १ 1980 s० च्या दशकात, सॉफ्टवेयर फ्लॉपी डिस्कवर आणि नंतर सीडी आणि डीव्हीडीवर विकले जाऊ लागले. आज, बहुतेक सॉफ्टवेअर खरेदी केले जातात आणि थेट इंटरनेटवरून डाउनलोड केले जातात. विक्रेता वेबसाइट किंवा अनुप्रयोग सेवा प्रदाता वेबसाइटवर सॉफ्टवेअर आढळू शकते.

सॉफ्टवेअरची उदाहरणे आणि प्रकार ( types of software in marathi)

सॉफ्टवेअरच्या विविध प्रकारांपैकी, सर्वात सामान्य प्रकारांमध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश आहे:

अनुप्रयोग सॉफ्टवेअर

सॉफ्टवेअरचा सर्वात सामान्य प्रकार, softwareप्लिकेशन सॉफ्टवेयर एक संगणक सॉफ्टवेअर पॅकेज आहे जो वापरकर्त्यासाठी किंवा काही प्रकरणांमध्ये दुसर्‍या अनुप्रयोगासाठी विशिष्ट कार्य करतो. अनुप्रयोग स्वयंपूर्ण असू शकतो किंवा तो प्रोग्रामचा एक समूह असू शकतो जो वापरकर्त्यासाठी अनुप्रयोग चालवितो. आधुनिक अनुप्रयोगांच्या उदाहरणांमध्ये ऑफिस स्वीट्स, ग्राफिक्स सॉफ्टवेअर, डेटाबेस आणि डेटाबेस व्यवस्थापन प्रोग्राम, वेब ब्राउझर, वर्ड प्रोसेसर, सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंट टूल्स, इमेज एडिटर आणि कम्युनिकेशन प्लॅटफॉर्मचा समावेश आहे.

सिस्टम सॉफ्टवेअर –

हे सॉफ्टवेअर प्रोग्राम संगणकाचे programsप्लिकेशन प्रोग्राम आणि हार्डवेअर चालविण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत. सिस्टम सॉफ्टवेअर हार्डवेअर आणि सॉफ्टवेअरच्या क्रियाकलाप आणि कार्ये समन्वयित करते. याव्यतिरिक्त, ते संगणक हार्डवेअरच्या ऑपरेशन्सवर नियंत्रण ठेवते आणि इतर सर्व प्रकारच्या सॉफ्टवेअरमध्ये कार्य करण्यासाठी वातावरण किंवा प्लॅटफॉर्म प्रदान करते. ओएस सिस्टम सॉफ्टवेअरचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे; हे इतर सर्व संगणक प्रोग्राम व्यवस्थापित करते. सिस्टम सॉफ्टवेअरच्या इतर उदाहरणांमध्ये फर्मवेअर, संगणक भाषा अनुवादक आणि सिस्टम युटिलिटीज समाविष्ट आहेत.

ड्राइव्हर सॉफ्टवेअर-

डिव्हाइस ड्रायव्हर्स म्हणून देखील ओळखले जाणारे हे सॉफ्टवेअर बर्‍याचदा सिस्टम सॉफ्टवेयरचा एक प्रकार मानला जातो. डिव्हाइस ड्राइव्हर्स संगणकावर कनेक्ट केलेले डिव्हाइस आणि परिधीय नियंत्रित करतात, त्यांना त्यांची विशिष्ट कार्ये करण्यास सक्षम करतात. संगणकाशी कनेक्ट असलेल्या प्रत्येक डिव्हाइसला कार्य करण्यासाठी कमीतकमी एक डिव्हाइस ड्राइव्हर आवश्यक आहे. उदाहरणांमध्ये विशिष्ट गेम नियंत्रकांसह कोणत्याही नॉन-स्टँडर्ड हार्डवेअरसह येणारे सॉफ्टवेअर तसेच यूएसबी स्टोरेज डिव्हाइस, कीबोर्ड, हेडफोन्स आणि प्रिंटर सारख्या मानक हार्डवेअर सक्षम करणार्‍या सॉफ्टवेअरचा समावेश आहे.

मिडलवेअर –

टर्म मिडलवेअर असे सॉफ्टवेअरचे वर्णन करते जे अनुप्रयोग आणि सिस्टम सॉफ्टवेअर दरम्यान किंवा दोन भिन्न प्रकारचे अनुप्रयोग सॉफ्टवेअर दरम्यान मध्यस्थी करते. उदाहरणार्थ, मिडलवेअर मायक्रोसॉफ्ट विंडोजला एक्सेल आणि वर्डशी बोलण्यास सक्षम करते. वेगळ्या ओएस असलेल्या संगणकामधील अनुप्रयोगासाठी, ज्यामध्ये एक प्रकारचा ओएस आहे अशा संगणकामधील fromप्लिकेशनकडून रिमोट वर्क विनंती पाठविण्यासाठी देखील याचा वापर केला जातो. हे नवीन अनुप्रयोगांना लेगसी असलेल्यांसह कार्य करण्यास सक्षम करते.

प्रोग्रामिंग सॉफ्टवेअर –

संगणक प्रोग्रामर कोड लिहिण्यासाठी प्रोग्रामिंग सॉफ्टवेअर वापरतात. प्रोग्रामिंग सॉफ्टवेअर आणि प्रोग्रामिंग साधने विकसकांना इतर सॉफ्टवेअर प्रोग्राम विकसित, लेखन, चाचणी आणि डीबग करण्यास सक्षम करते. प्रोग्रामिंग सॉफ्टवेअरच्या उदाहरणांमध्ये असेंबलर, कंपाईलर, डिबगर आणि इंटरप्रिटर आहेत.

सॉफ्टवेअर कसे कार्य करते?

सर्व सॉफ्टवेअर कार्य करते आणि वापरकर्त्याच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक दिशा निर्देश आणि डेटा संगणक प्रदान करते. तथापि, softwareप्लिकेशन सॉफ्टवेअर आणि सिस्टम सॉफ्टवेयर हे दोन भिन्न प्रकार भिन्न प्रकारे कार्य करतात.

अनुप्रयोग सॉफ्टवेअर

अनुप्रयोग सॉफ्टवेअरमध्ये बर्‍याच प्रोग्राम असतात जे अंतिम वापरकर्त्यांसाठी विशिष्ट कार्ये करतात जसे की अहवाल लिहिणे आणि वेबसाइट नेव्हिगेट करणे. अनुप्रयोग इतर अनुप्रयोगांसाठी कार्ये देखील करू शकतात. संगणकावरील अनुप्रयोग स्वत: चालु शकत नाहीत; त्यांना कार्य करण्यासाठी संगणकाचा ओएस व इतर सहाय्यक सिस्टम सॉफ्टवेअर प्रोग्रामची आवश्यकता असते.

हे डेस्कटॉप अनुप्रयोग वापरकर्त्याच्या संगणकावर स्थापित केले जातात आणि कार्ये पार पाडण्यासाठी संगणक मेमरीचा वापर करतात. ते संगणकाच्या हार्ड ड्राइव्हवर जागा घेतात आणि कार्य करण्यासाठी इंटरनेट कनेक्शनची आवश्यकता नसते. तथापि, डेस्कटॉप अनुप्रयोगांनी चालू असलेल्या हार्डवेअर डिव्हाइसच्या आवश्यकतांचे पालन केले पाहिजे.

दुसरीकडे, वेब अनुप्रयोगांना केवळ इंटरनेटवर कार्य करण्याची आवश्यकता असते; ते चालविण्यासाठी हार्डवेअर आणि सिस्टम सॉफ्टवेअरवर अवलंबून नसतात. परिणामी, वापरकर्ते वेब ब्राउझर असलेल्या डिव्हाइसवरून वेब अनुप्रयोग लाँच करू शकतात. अनुप्रयोग कार्यक्षमतेसाठी जबाबदार घटक सर्व्हरवर असल्याने, वापरकर्ते विंडोज, मॅक, लिनक्स किंवा इतर कोणत्याही ओएस वरून अनुप्रयोग लाँच करू शकतात.

सिस्टम सॉफ्टवेअर

सिस्टम सॉफ्टवेअर संगणक हार्डवेअर आणि अनुप्रयोग सॉफ्टवेअर दरम्यान बसते. संगणकाची मूलभूत कार्ये हाताळताना, सिस्टम बॅकग्राउंडमध्ये चालू असल्यामुळे वापरकर्ते सिस्टम सॉफ्टवेयरशी थेट संवाद साधत नाहीत. हे सॉफ्टवेअर सिस्टमच्या हार्डवेअर आणि सॉफ्टवेअरचे संयोजन करते जेणेकरुन विशिष्ट क्रिया करण्यासाठी वापरकर्ते उच्च-स्तरीय अनुप्रयोग सॉफ्टवेअर चालवू शकतात. जेव्हा सिस्टम सिस्टम बूट होते आणि सिस्टम चालू असते तोपर्यंत सिस्टम सॉफ्टवेअर कार्यवाही करते.

डिझाइन आणि अंमलबजावणी

सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंट लाइफसायकल ही एक फ्रेमवर्क आहे जी प्रोजेक्ट मॅनेजर सॉफ्टवेअरच्या डिझाईनशी संबंधित टप्पे आणि कार्ये यांचे वर्णन करण्यासाठी वापरतात. डिझाइन लाइफसायकलच्या पहिल्या चरणांमध्ये प्रयत्नांची आखणी करणे आणि त्यानंतर जे सॉफ्टवेअर वापरतील अशा लोकांच्या गरजा विश्लेषण करणे आणि तपशीलवार आवश्यकता तयार करणे. प्रारंभिक आवश्यकतांच्या विश्लेषणानंतर, डिझाइन टप्प्यात त्या वापरकर्त्याच्या आवश्यकता कशा पूर्ण कराव्या हे निर्दिष्ट करणे असते.

पुढील चरण म्हणजे अंमलबजावणी, जिथे विकास कार्य पूर्ण झाले आणि त्यानंतर सॉफ्टवेअर चाचणी होते. सिस्टम चालू ठेवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या कोणत्याही कार्यांचा देखभाल चरणात समावेश आहे.

सॉफ्टवेअर डिझाइनमध्ये सॉफ्टवेअरची रचना, डेटा मॉडेल, सिस्टम घटकांमधील इंटरफेस आणि सॉफ्टवेअर अभियंता वापरणार्या संभाव्य अल्गोरिदमचे वर्णन समाविष्ट केले आहे.

सॉफ्टवेअर डिझाइन प्रक्रिया वापरकर्त्याची आवश्यकता एका फॉर्ममध्ये रूपांतरित करते जी संगणक प्रोग्रामर सॉफ्टवेअर कोडिंग आणि अंमलबजावणी करण्यासाठी वापरू शकते. सॉफ्टवेअर अभियंता सॉफ्टवेअरचे डिझाइन पुन्हा पुन्हा विकसित करतात, तपशील जोडून आणि डिझाइन विकसित होताना दुरुस्त करतात.

विविध प्रकारच्या सॉफ्टवेअर डिझाइनमध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश आहे.

वास्तुकलेचा आराखडा-

हे पायाभूत डिझाइन आहे, जे स्थापत्यकलेच्या साधनांचा वापर करून प्रणालीची संपूर्ण रचना, त्याचे मुख्य घटक आणि त्यांचे एकमेकांशी असलेले संबंध ओळखते.

उच्च-स्तरीय डिझाइन –

डिझाइनची ही दुसरी थर आहे जी सिस्टमसह सर्व घटकांसह सॉफ्टवेअर स्टॅकद्वारे समर्थित मॉड्यूलच्या स्वरूपात कशी लागू केली जाऊ शकते यावर लक्ष केंद्रित करते. उच्च-स्तरीय डिझाइन डेटा प्रवाह आणि सिस्टमचे विविध मॉड्यूल्स आणि कार्ये यांच्यातील संबंधांचे वर्णन करते.

तपशीलवार डिझाइन –

डिझाइनचा हा तिसरा थर निर्दिष्ट केलेल्या आर्किटेक्चरसाठी आवश्यक असलेल्या सर्व अंमलबजावणीच्या तपशीलांवर केंद्रित आहे.

सॉफ्टवेअरची गुणवत्ता कशी टिकवायची ?

जर सॉफ्टवेअरने त्याच्या कार्यात्मक आणि नॉनफंक्शनल आवश्यकता दोन्ही पूर्ण केल्या तर सॉफ्टवेअर गुणवत्तेचे उपाय.

सॉफ्टवेअरने काय करावे हे कार्यात्मक आवश्यकता ओळखतात. त्यामध्ये तांत्रिक तपशील, डेटा फेरफार आणि प्रक्रिया, गणिते किंवा इतर कोणतेही विशिष्ट कार्य समाविष्ट आहे जे अनुप्रयोगाने काय साध्य करायचे आहे ते निर्दिष्ट करते.

नॉनफंक्शनल आवश्यकता – गुणवत्ता गुणधर्म म्हणून देखील ओळखल्या जातात – सिस्टमने कसे कार्य करावे हे निर्धारित करते. नॉन-फंक्शनल आवश्यकतांमध्ये पोर्टेबिलिटी, आपत्ती पुनर्प्राप्ती, सुरक्षा, गोपनीयता आणि उपयोगिता यांचा समावेश आहे.

सॉफ्टवेअर चाचणी सॉफ्टवेअर सोर्स कोडमधील तांत्रिक समस्या शोधते आणि त्याचे निराकरण करते आणि उत्पादनाच्या गरजा पूर्ण करते याची खात्री करण्यासाठी उत्पादनाच्या एकूण उपयोगिता, कार्यक्षमता, सुरक्षा आणि अनुकूलता यांचे मूल्यांकन करते.

सॉफ्टवेअर गुणवत्तेच्या परिमाणांमध्ये खालील वैशिष्ट्ये समाविष्ट आहेत:

प्रवेशयोग्यता-

व्हॉइस रेकग्निशन आणि स्क्रीन मॅग्निफायर्स यासारख्या अनुकूली तंत्रज्ञानाची आवश्यकता असलेल्या व्यक्तींसह लोकांचा विविध गट, सोयीस्करपणे सॉफ्टवेअरचा वापर करू शकतो.

सुसंगतता

विविध ओएस, डिव्हाइस आणि ब्राउझरसह विविध वातावरणात वापरण्यासाठी सॉफ्टवेअरची उपयुक्तता.
कार्यक्षमता उर्जा, संसाधने, प्रयत्न, वेळ किंवा पैसा वाया घालवल्याशिवाय सॉफ्टवेअरची चांगली कामगिरी करण्याची क्षमता.

कार्यक्षमता

स्थानिकीकरण

सॉफ्टवेअर कार्य करू शकणारी विविध भाषा, टाइम झोन आणि इतर अशा वैशिष्ट्ये.

देखभाल वैशिष्ट्ये जोडण्यासाठी आणि सुधारित करण्यासाठी बग्स इ. सुधारित करण्यासाठी सॉफ्टवेअरमध्ये किती सहज सुधारणा केली जाऊ शकतात.

कामगिरी

विश्वसनीयता

कोणत्याही त्रुटीशिवाय निश्चित कालावधीसाठी विशिष्ट परिस्थितीत आवश्यक कार्य करण्याची सॉफ्टवेअरची क्षमता.
स्केलेबिलिटी त्याच्या प्रक्रियेच्या मागणीतील बदलांच्या अनुषंगाने सॉफ्टवेअरची कार्यक्षमता वाढविणे किंवा कमी करण्याची क्षमता.

सुरक्षा

सॉफ्टवेअरची अनधिकृत प्रवेशापासून संरक्षण करण्याची क्षमता, गोपनीयतेचे आक्रमण, चोरी, डेटा नष्ट होणे, दुर्भावनायुक्त सॉफ्टवेअर इ.
चाचणी सॉफ्टवेअरची चाचणी करणे किती सोपे आहे.

उपयोगिता

सॉफ्टवेअर वापरणे किती सोपे आहे.
एकदा सॉफ्टवेअरची गुणवत्ता तैनात करुन ठेवण्यासाठी, नवीन ग्राहक आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी विकसकांनी सतत त्यास अनुकूल केले पाहिजे आणि ग्राहकांनी ओळखलेल्या समस्या हाताळा.

यात कार्यक्षमता सुधारणे, दोषांचे निराकरण करणे आणि अडचणी टाळण्यासाठी सॉफ्टवेअर कोड समायोजित करणे समाविष्ट आहे. एखादा उत्पादन किती काळ बाजारात टिकतो हे या देखभाल आवश्यकतांच्या विकसकांच्या क्षमतेवर अवलंबून असते.

देखभाल करण्याच्या बाबतीत, विकसक असे चार प्रकारचे बदल करू शकतात, यासह:

सुधारक

वापरकर्त्यांनी कोडिंग त्रुटी आणि सॉफ्टवेअरची आवश्यकता पूर्ण करण्यापासून रोखत असलेल्या इतर समस्यांसह विकसकांचे निराकरण करणे आवश्यक असलेले दोष नेहमी ओळखले आणि अहवाल दिले.

अनुकूली

विकसकांनी हार्डवेअर आणि सॉफ्टवेअर वातावरण बदलण्याशी सुसंगत असल्याचे सुनिश्चित करण्यासाठी नियमितपणे त्यांच्या सॉफ्टवेअरमध्ये बदल करणे आवश्यक आहे, जसे की ओएसची नवीन आवृत्ती कधी येते.
परिपूर्ण हे असे बदल आहेत जे सिस्टमची कार्यक्षमता सुधारित करतात, जसे की वापरकर्ता इंटरफेस सुधारणे किंवा कार्यप्रदर्शन वाढविण्यासाठी सॉफ्टवेअर कोड समायोजित करणे.

प्रतिबंधात्मक

हे बदल सॉफ्टवेअरला अयशस्वी होण्यापासून टाळण्यासाठी केले गेले आहेत आणि कोडची पुनर्रचना आणि ऑप्टिमाइझ करणे यासारख्या कार्ये समाविष्ट आहेत.

सॉफ्टवेअर परवाना आणि पेटंट

सॉफ्टवेअर परवाना हा कायदेशीररित्या बंधनकारक दस्तऐवज आहे जो सॉफ्टवेअरचा वापर आणि वितरण प्रतिबंधित करतो.

सामान्यत: सॉफ्टवेअर परवाने वापरकर्त्यांना कॉपीराइटचे उल्लंघन न करता सॉफ्टवेअरच्या एक किंवा अधिक प्रती मिळविण्याचा अधिकार प्रदान करतात. परवान्यात पक्षात असलेल्या पक्षांच्या जबाबदा out्यांची रूपरेषा आहे ज्यात करारनामा केला जातो आणि सॉफ्टवेअरचा वापर कसा केला जाऊ शकतो यावर बंधन असू शकते.

सॉफ्टवेअर परवाना अटी आणि शर्तींमध्ये सॉफ्टवेअरचा योग्य वापर, उत्तरदायित्वाची मर्यादा, हमी, अस्वीकरण आणि संरक्षण जर सॉफ्टवेअर किंवा त्याचा वापर इतरांच्या बौद्धिक संपत्ती अधिकारांचे उल्लंघन करत असेल तर.

परवाने सामान्यत: मालकीच्या सॉफ्टवेअरसाठी असतात, जे त्या संस्थेची, गटातील किंवा त्या तयार केलेल्या व्यक्तीची मालमत्ता राहतात; किंवा विनामूल्य सॉफ्टवेअरसाठी, जिथे वापरकर्ते सॉफ्टवेअर चालवू, अभ्यास, बदल आणि वितरण करू शकतात. मुक्त स्त्रोत हा सॉफ्टवेअरचा एक प्रकार आहे जिथे सॉफ्टवेअर सहकार्याने विकसित केले गेले आहे आणि स्त्रोत कोड मुक्तपणे उपलब्ध आहे. मुक्त स्त्रोत सॉफ्टवेअर परवान्यासह, वापरकर्ते विनामूल्य सॉफ्टवेअर प्रमाणेच सॉफ्टवेअर चालवू, कॉपी करू, सामायिक करू आणि बदलू शकतात.

निष्कर्ष :

मित्रांनो या पोस्टमध्ये आपण सॉफ्टवेअर म्हणजे काय (what is software in marathi) या विषया बद्दल सविस्तर माहिती घेतली. ही माहिती तुम्हाला नक्कीच आवडेल अशी आशा आहे.