Shivaji Maharaj Information In Marathi छत्रपती शिवाजी महाराज हे भारताचे एक महान राजा होऊन गेले आहेत. त्यांनी मराठा साम्राज्याचा पाया रचला, मुगल साम्राज्याचा शासक औरंगजेब याच्याशी युद्ध करून त्याचा वध केला. भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यातील महान नायक म्हणून त्यांची आठवण ठेवण्यासाठी बाळ गंगाधर टिळक यांनी राष्ट्रवादाची भावना विकसित करण्यासाठी शिवाजी महाराज यांचा जन्मोत्सव सुरू केला.
छत्रपती शिवाजी महाराज यांची संपूर्ण माहिती Chhatrapati Shivaji Maharaj Mahatma Information In Marathi
भारताच्या इतिहासामध्ये अनेक पराक्रमी राजे ज्यांनी आपल्या मातृभूमीसाठी प्राण सुद्धा गमावले आहेत परंतु शत्रूना कधीही शरण जाऊ नका असे सुद्धा म्हटले आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी देशात चाललेली हिंदू आणि मराठा संस्कृतीला नवस संजीवनी दिली आहे असे म्हटले जाते.
शिवाजी महाराज यांचा जन्म व बालपण :
छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म हा 19 फेब्रुवारी 1630 यासाठी शिवनेरी किल्ल्यावर झाला होता. हा किल्ला पुणे जिल्ह्यामध्ये येतो. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या वडिलांचे नाव शहाजीराजे भोसले होते. हे एक त्यावेळी शक्तिशाली व सामंत असे राजा होते.
शहाजीराजे हे विजापूर सुलतानाच्या दरबारातील अत्यंत प्रभावशाली व राजकारणी असे होते. त्यांची आई जिजाबाई ह्या होत्या त्या जाधवराव कुळामध्ये जन्माला आलेल्या प्रतिभावान अशा स्त्री होत्या. त्यांच्या आईने त्यांचे नाव भगवान शिवाच्या नावावरून शिवाजी असे ठेवले होते. त्यांची आई भगवान शिव शंकराची प्रार्थना करित असत.
त्यांचे बालपण हे त्यांच्या आईच्या मार्गदर्शनाखाली गेले. त्यांनी राजकारण आणि युद्ध आईंकडून शिकवून घेतले. त्या काळातील अनेक युद्ध कथा व घटना चांगल्या प्रकारे त्यांनी समजून घेतल्या. हे ऐकल्यानंतर याचा परिणाम शिवाजी महाराजांच्या हृदयावर झाला. त्यांनी दोन ग्रंथांमुळे आयुष्यभर हिंदू मूल्याचे रक्षण करण्यासाठी नेहमी तत्पर राहिले.
याच काळा शहाजीने दुसरे लग्न केले आणि आपली दुसरी पत्नी तुकाबाईसह आदिलशहाच्या वतीने लष्करी मोहिमेसाठी कर्नाटकात गेले. त्यांनी शिवाजी आणि जिजाबाईंना दादोजी कोंडदेव यांच्याकडे सोडले होते. दादोजींनी शिवाजीला घोडेस्वारी, तलवारबाजी आणि नेमबाजी यासारख्या मूलभूत लढाईचे तंत्र दिले होते.
| जन्म | 19 फेब्रुवारी 1630 |
| राज्याभिषेक | जून ६, १६७४ |
| पूर्ण नाव | शिवाजीराजे शहाजीराजे भोसले |
| राजधानी | रायगड किल्ला |
| वडील | शहाजीराजे भोसले |
| आई | जिजाबाई |
| राजब्रीदवाक्य | ‘प्रतिपच्चंद्रलेखेव वर्धिष्णुर्विश्ववंदिता शाहसुनोः शिवस्यैषा मुद्रा भद्राय राजते।’ |
| पत्नी | सईबाई, सोयराबाई, पुतळाबाई, काशीबाई, सकवारबाई, लक्ष्मीबाई, सगणाबाई, गुणवंतीबाई |
स्वराज्य निर्माण करण्याची इच्छा :
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या अंगी देशप्रेम कणखरपणा आणि कठीण परिस्थितीतून बाहेर पडण्याचे ध्येय हे गुण होते. आईकडून मिळवलेली शिकवण आणि प्रेरणा छत्रपती शिवाजी महाराज यांना स्वराज्य निर्माण करण्यासाठी नेहमीच प्रेरित करत होती. त्यामुळे आपले स्वराज्याचे रक्षण करायचे असेल तर किल्ले हवेत असे महाराजांना नेहमीच वाटत होते. ते लहान वयातच त्यांना कळले होते.
दादोजी कोंडदेव यांच्या मृत्यूनंतर संपूर्ण महाराष्ट्राची जबाबदारी मात्र छत्रपती शिवाजी महाराजांवर आली त्यांनी हळूहळू किल्ले जिंकण्यास सुरुवात केली आणि अनेक मोहिमा राबवल्या. त्यातील मोहिमा यशस्वीपणे पूर्ण सुद्धा झाल्यात. त्यांनी त्यांच्या वयातील शूर तरुणांना एकत्रित केले आणि देशमुख देशपांडे यांच्याशी त्यांचे संबंध त्यांनी ठेवले.
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी हळूहळू पुण्याच्या आजूबाजूचे उध्वस्त केले आणि डोंगर काबीज करायला सुरुवात केली त्यांनी धोरणा किल्ला सर्वप्रथम काबीज केला. त्यानंतर त्यांनी राजगड आणि हळूहळू एकूण 360 किल्ले स्वतःच्या ताब्यात घेतले. त्यांना तानाजी मालसुरे, नेताजी पालकर, कानोजी जेधे, येसाजी कंक, बाजीप्रभू देशपांडे, बाजी पासलकर इत्यादी व्यक्तींची साथ होती.
स्वराज्य शपथ :
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी रायरेश्वर किल्ला येथे स्वराज्य शपथ घेतली. स्वराज्याची शपथ त्यांनी सोळा वर्षे वय असताना घेतली होती. त्यांनी या किल्ल्यावरच स्वराज्य तोरण बांधले हिंदी स्वराज्य स्थापन करू इच्छिणाऱ्या छत्रपती शिवाजी महाराजांनी शूर तरुणांचा एक गट तयार केला. ज्याला त्यांनी मावळा असे नाव दिले होते.
या मूठभर मावळ्यांच्या मदतीने त्यांच्यामध्ये धर्मप्रेम निर्माण करून त्यांच्याशी लढा दिला व स्वराज्य ही संकल्पना त्यांना शिकवली आणि समजावून सांगितले. त्यामुळे हिंदवी स्वराज्यासाठी मावळ्यांनी आपले रक्त सांडले, आपले बलिदान दिले.
अवघ्या 50 वर्षातच त्यांनी विजापूर आणि दिल्लीच्या राजांना आपल्यापुढे झुकवले महाराजांनी रायरेश्वर किल्ल्यावर हिंदवी स्वराज्य स्थापनेची घोषणा केली तसेच त्यांचा तेथे त्यांनी राज्याभिषेक केला हिंदू धर्माला हक्काचा राजा मिळाला होता. राज्यातील जनता छत्रपती शिवाजी महाराजांनी आपले भविष्य सांगू लागले.
महाराजांनी हिंदू धर्मातील पुराणे, वेद आणि मंत्री यांचे रक्षण केले आणि वयाच्या सोळाव्या वर्षी महाराजांनी 27 एप्रिल रोजी कान्होजी जेथे बाजी पासलकर, तानाजी मालसुरे, सोनोपंत डबीर, सूर्याजी मालसुरे, नरस गुप्ते, ऐसाजी कंक, सूर्याजी काकडे यांच्यासह रायरेश्वर मंदिरामध्ये जाऊन स्वराज्यची शपथ घेतली.
वैवाहिक जीवन :
छत्रपती शिवाजी महाराजांचा विवाह हा साईबाई निंबाळकर यांच्याशी 14 मे 1640 रोजी लाल महल पुन्हा येथे झाला होता. हीच शिवाजी महाराजांची पहिली आणि प्रमुख अशी पत्नी होती, तिच्या पोटी संभाजी राजे जन्माला आले. शिवाजी राजे यांना एकूण आठ बायका होत्या. वैवाहिक राजकारणाच्या माध्यमातून सर्व मराठा सरदारांना एका क्षेत्राखाली आणण्यामध्ये ते यशस्वी झाले होते.
मुघल संघर्ष :
शिवाजी महाराजांच्या वाढत्या सामर्थ्याबद्दल चिंतित होऊन सम्राट औरंगजेब आपल्या सुभेदाराला अध्यक्षकडे नेमलेल्या करण्याचा आदेश देतात. शिवाजी महाराजांबरोबर युद्धामध्ये औरंगजेबाने आपला मुलगा आणि स्वतःचा मुलगा गमावला. त्याला मैदान सोडून पळून जावे लागले, यानंतर औरंजेबाचा सर्वात प्रभावशाली सेनापती मिर्झा राजा जयसिंग यांच्या नेतृत्वाखाली एक लाख सैन्याची फौज पाठवली.
राजा जयसिंग 24 एप्रिल 1665 मध्ये विजापूरचा सुलतानशील तह केला आणि पुरंदरचा किल्ला ताब्यात घेण्याच्या त्याच्या योजनेच्या पहिल्या टप्प्यामध्ये वज्रगड किल्ला त्यांनी ताब्यात घेतला. पुरंदर किल्ल्याचे संरक्षण करताना शिवाजी राजांचा अत्यंत सुरसेनापती मोरारजी बाजी मारला गेला. शिवाजी महाराजांनी पुरंदरचा किल्ला वाचवला नाही आणि महाराजा जयसिंग यांना होऊन देऊ केली दोन्ही नेत्यांनी तह मान्य केला आणि 22 जून 1665 रोजी पुरंदरचा तह स्थापन झाला.
अफजल खानचा वध. :
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी बरेच किल्ले काबीज केले होते, त्यांच्या हालचालींना वेग आला होता. त्यामुळे निजामा आणि आदिलशाही यांच्यामध्ये अराजक मालक होते. म्हणून आदिलशहाने एकूण 1659 मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांची हत्या करण्याची ठरविले. परंतु आदिलशहाला आपल्या सैनिकांवर खूप राग आला आणि म्हणून त्यांनी आपल्या सैनिकांना आव्हान दिले की, तुमच्यापैकी कोणी एक छत्रपती शिवाजी महाराजांना मारेल तेवढ्यात अफजलखान नावाचा शिपाई पुढे आला आणि त्याने महाराजांना ठार मारण्याची तिथे प्रतिज्ञा घेतली.
अफजल खान आपल्या सैन्यासह मोठ्या ताठाने निघाला वाटेमध्ये त्याने हिंदू धर्मातील सर्व मंदिरे उध्वस्त केले व गरिबांना सुद्धा त्रास दिला. वाईला पोहोचल्यावर महाराजांनी त्यांना प्रतापगडावर भेटायची ठरविले अफजल खान प्रतापगडाच्या पायथ्याशी बसला होता. भेटीच्या दिवशीच अफजल खान म्हणत होता की, महाराजांनी स्वतः भेटायला यावे. भेटायची वेळ झाली अफजल खान फसवणूक करणार होता. हे महाराजांना आधीच ठाऊक होते, त्यामुळे महाराजांनी वाघ नखे आपल्या चिखलद मध्ये लपवून ठेवले होते.
प्रतापगडाच्या पायथ्याशी अफजलखाने सांगितलेल्या छावणीत भेटायचे ठरले होते. भेटीसाठी कोणतेही हत्यार कोणाकडे नसेल त्यांची बोलणी झाली होती. दोन्ही पक्षाचे केवळ दहा अंगरक्षक तेथे उपस्थित असतील अंगरक्षकांपैकी एक शामियानाच्या बाहेर थांबेल अशी त्यांची ठरली होती. छत्रपती शिवाजी महाराज शामियानात पोहोचले. शिवरायांना बघून शिवबा या आमच्या मिठीत, असं म्हणत अफजलखाने मिठी मारण्यासाठी हात पसरवले आणि त्यांना जवळ बोलावले छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्याला मिठी मारली.
अफजल खानने त्यांना आपल्या बहुपाशी घेण्याचा प्रयत्न केला आणि अफजलखानाने लपवलेल्या कट्टर आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पाठीत वार केला व शिवाजी महाराजांना आपल्या काखेत दाबण्याचा प्रयत्न केला. तेव्हा छत्रपती शिवाजी महाराजांनी आपल्या मुठीतील वाघनखे काढून त्याच्या पोटात घुसवून त्यांच्या आतडं बाहेर काढला आणि त्यांना ठार केले. अशाप्रकारे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी अफजल खानचा वध केला.
शिवाजी महाराजांचा मृत्यू :
छत्रपती शिवाजी महाराज ताप आणि आमांशाने आजारी पडले व 3 एप्रिल 1680 रोजी त्यांचे निधन झाले.
FAQ
छत्रपती शिवाजी महाराज यांचा जन्म कोठे व कधी झाला?
शिवनेरी किल्ल्यावर, 19 फेब्रुवारी 1630
छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे पूर्ण नाव काय आहे?
शिवाजीराजे शहाजीराजे भोसले.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आईचे नाव काय आहे?
जिजाबाई .
शिवाजी महाराजांच्या पहिल्या पत्नीचे नाव काय?
सईबाई निंबाळकर.
छत्रपती शिवाजी महाराजांचा मृत्यू कधी झाला?
3 एप्रिल 1680.