शांता शेळके यांची संपूर्ण माहिती Shanta Shelke Information In Marathi

Shanta Shelke Information In Marathi शांता शेळके या मराठी भाषेच्या कवयित्री आणि लेखिका होत्या. त्या एक प्रसिद्ध शैक्षणिक पत्रकार सुद्धा होत्या, त्यांची गाणी, कथा, अनुवाद आणि बालसाहित्य हे खूप प्रसिद्ध होते. त्यांनी अनेक साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष पद सुद्धा भूषवले आहे. लता मंगेशकर, आशा भोसले आणि किशोरी आमोलकर यांच्या सोबत मराठी गायकांनी त्यांचे काही काव्य लेखन गाण्यांच्या स्वरूपात सादर सुद्धा केलेले आहे.

शांता शेळके यांची संपूर्ण माहिती Shanta Shelke Information In Marathi

शांता शेळके यांच्या साहित्यांची वैशिष्ट्य म्हणजे सौंदर्यदृष्टी, रसिका, मानवी मनोभूमिका आणि सहजता ही होय. त्यांनी अनुवादित कृतीला स्वतंत्र निर्मितीच्या जवळपास नेण्याची दृष्टी ठेवून अनुवाद पुनर्निर्मितीचा आनंद मिळावा, या गांभीर्याने अनुवाद कार्य केले आहे. त्यांनी अवतीभोवतीच्या सामाजिक सांस्कृतिक अवकाश यातूनच आपल्या सौंदर्यदृष्टीतून कविता व अभिलेख यांची निर्मिती केली आहे.

• नेताजी सुभाष चंद्र बोस यांची संपूर्ण माहिती

शांताबाईचा जन्म व बालपण :

शांता शेळके यांचा जन्म 12 ऑक्टोबर 1922 रोजी महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील इंदापूर या गावी झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव जनार्धन शेळके होते. ते एक रेंज फॉरेस्ट ऑफिसर होते, त्यांच्या नोकरीच्या सतत बदलीमुळे त्यांना चिखलदरा, नांदगाव व खर्डी या गावात आपले वास्तव्य करावे लागले. त्यांच्या वडिलांना त्या दादा असे म्हणत होते तर त्यांच्या आईला वहिनी असे म्हणत. त्यांना एकूण पाच भावंडे होती. त्यामध्ये शांताबाई ह्या सर्वात मोठ्या होत्या.

त्यांच्या आई मात्र मृदू स्वभावाच्या तसेच त्यांच्या आईचे नाव अंबिका असे होते. लहानपणापासूनच शांताला चित्रकला व वाचनाचे वेळ होते. लहानपणी त्या त्यांच्या आजोबांच्या घरी गेल्यावर तेथे विविध पारंपारिक गीते, ओव्या, श्लोक, ध्यान देऊन ऐकत असत त्यामुळे त्यांना कविता रचनेची व वाचनाची आवड निर्माण झाली. 1930 मध्ये त्यांच्या वडिलांचे निधन झाले तेव्हा शांत आहे. नऊ वर्षाच्या होत्या, अशाप्रकारे त्यांची बालपण गेले.

• चंद्रशेखर वेंकट रामन यांची संपूर्ण माहिती

शांताबाईचे शिक्षण :

शांता शेळके जेव्हा नववर्षाच्या होत्या तेव्हा त्यांचे वडील वारले त्यांच्या वडिलांच्या मृत्यूनंतर त्या आपल्या कुटुंबासह पुण्याला काकांकडे राहायला गेल्या. नंतर पुढील शालेय शिक्षण हे त्यांनी पुण्याच्या हुजूर बागेत पूर्ण केले. संस्कृत सुविधा अविभाजित अशा या शाळेतील वातावरणामुळे त्यांच्यावर योग्य ते संस्कार झाले. 1938 मध्ये त्यांनी मॅट्रिक पास केली आणि पुण्याच्या स. प. महाविद्यालयातून त्यांनी बीए ची पदवी प्राप्त केली.

त्यानंतर त्यांनी अनेक लेखकांच्या पुस्तकांचा अभ्यास केला तसेच त्यांची वाचनाची वाचनाचे गोडी ही दिवसेंदिवस वाढत गेली व त्यांनी कविता रचण्याची शैली ही शिकून घेतले. या काळातच त्यांच्यावर साहित्याचा सखोल अभ्यास करून कॉलेजच्या नियतकालिकांसाठी त्यांनी एक लेख लिहिला होता. प्रोफेसर माटे यांच्या त्यावरील अभिप्रायाने त्यांना लेखनासाठी सह वाटू लागला.

हळूहळू त्या कविता लेख लिहू लागल्या. झाल्यानंतर मुक्ता आणि इतर गोष्टी त्यांचा हा एक कथासंग्रह निघाला होता. प्रोफेसर माटे सरांनी प्रस्तावना लिहिली. 1944 मध्ये संस्कृत घेऊन शांताबाई यांनी येण्याची पदवी प्राप्त केली. या परीक्षेत त्यांना तात्यासाहेब केळकर यांच्याकडून सुवर्णपदक मिळाले.

यांनी झाल्यानंतर सुरुवातीला त्यांना आचार्य अंतरे यांच्या समीक्षक असिका नवयुग आणि मंत्र्याच्या साप्ताहिकात त्यांनी दैनंदिन मराठा दोन-तीन वर्ष काम केले. त्यांनी त्यांच्या विविध प्रकारच्या लेखनाच्या आधारे प्रसिद्धी मिळवली. नागपूरचे हिस्लॉप कॉलेज मुंबईचे रुईया आणि महर्षी दयानंद महाविद्यालय त्यांनी अनेक वर्ष अध्यापनाचे कार्य केले.

साहित्य रचना :

शांता शेळके यांच्या लेखनाची सुरुवात ही 1949 मध्ये प्रकाशित झालेल्या ‘गीताची चिठ्ठी’ या त्यांच्या पहिल्या काव्यसंग्रहामुळे त्यांनी वाद्रातिक, वात्रट, कविता, माणसांच्या आणि संध्याकाळच्या कविता याव्यतिरिक्त अनेक काव्यसंग्रह प्रकाशित केले आहे. तिची कविता ही अतिशय साधी, गुणवत्तामध्ये भावना जागृत करणारी आहे शांता शेळके ह्या एक कवीच नाही तर त्या प्रतिभावान गीतकारही होत्या.

त्यांनी 200 पेक्षा जास्त अधिक मराठी चित्रपटांसाठी गाणी लिहिली आणि मराठी चित्रपट सृष्टीतील संगीताच्या प्रवर्तकांपैकी ही एक मानली जाते. तिने वसंत देसाई सुधीर फडके आणि हृदयनाथ मंगेशकर यांच्या सारख्या प्रसिद्ध दिग्दर्शका बरोबर काम केले आहे. तिची गाणी लोकप्रिय आहेत तसेच त्यांच्या गाण्याचे आजही लोक दिवाने आहेत.

त्यांनी केवळ कविता चित्रपटातील गाणी लिहिल्या असे नाही तर त्यांनी काही नाटक, कादंबऱ्या सुद्धा असल्या आहेत. त्यांनी 1961 मध्ये प्रकाशित झालेली सर्वसाख्या ही कादंबरी मराठीत महत्त्वाची मानली जाते. हे महिला मुक्ती आणि सक्षमीकरणाच्या संबंधित आहे तसेच त्याच्या काळामध्ये ही खूप महत्त्वाची होती.

प्रसिद्ध हिंद हिंदुस्तानी शास्त्रीय गायिका मुकुबाई कुरडीकर यांच्या जीवनावर आधारित सरस्वती हे नाटक खूप गाजले होते. शांता शेळके ह्या एक अभ्यासक आणि शिक्षिका सुद्धा होत्या. त्यांनी मुंबई विद्यापीठात अनेक वर्ष अध्यापनाचे कार्य केले तसेच त्यांनी साहित्य विभाग स्थापन करण्यामध्ये मोलाचा वाटा दिला होता.

शांता शेळके यांना मिळालेले पुरस्कार व सन्मान :

• शांता शेळके यांना भारत सरकारचा 1999 चा पद्मश्री आणि 2009 मध्ये पद्मभूषण पुरस्कार मिळालेला आहे.
• शांता शेळके यांना भुजंग साठी भारत सरकारचा गीतलेखन पुरस्कार मिळालेला आहे .
• 1996 मध्ये ग. दि. माडगूळक हा पुरस्कार मिळाला .
• 2001 मध्ये त्यांना मराठी साहित्यातील योगदानाबद्दल यशवंतराव चव्हाण प्रतिष्ठान पुरस्कार मिळाला.
• कॉन्टिनेन्टल प्रकाशन असा कुसुमाग्रज हा पुरस्कार त्यांना 1991 मध्ये मिळाला.
• शांता शेळके यांना 1996 यावर्षी आळंदी येथे झालेल्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष पद मिळाले होते. हा त्यांचा गौरव होता.

शांता शेळके यांचे निधन :

शांता शेळके या उत्तम लेखिका आणि कवयित्री तर होत्याच तसेच त्या एक अभ्यासक व शिक्षिकाही होत्या. त्यांनी मुंबई विद्यापीठांमध्ये कित्येक वर्ष अध्यापनाचे कार्य केले आणि त्यांनी साहित्य विभाग स्थापन करण्यामध्ये अत्यंत महत्त्वाचा व मुलाचा योगदान दिले आहे. तिने साहित्य अकादमीच्या जनरल कौन्सिलच्या सदस्या म्हणूनही काम केले आहे. अशा शांताबाई शेळके यांचे निधन 6 जून 2002 रोजी झाले होते. त्यांचे वय 79 वर्ष झाले होते.

त्यांनी साहित्य आणि संगीताचा समृद्ध असा वारसा मागे ठेवून दिलेला आहे. मराठी साहित्य आणि चित्रपट संगीतातील तिचे योगदान हे खूप अतुलनीय आहे. अनेक इच्छुक लेखक आणि कवितांसाठी ती प्रेरणा स्थायी आहे. त्यांच्या कविता आजही वाचकांच्या मनात गुंजतात तसेच त्यांची गाणी सुद्धा अनेकांना आवडतात. त्या महाराष्ट्रातील संगीताच्या आयडल होत्या, त्या नेहमीच स्मरणात राहतील.

FAQ