Amazon River Information In Marathi नमस्कार मित्रांनो ,आज आपण ॲमेझॉन नदीची माहिती पाहणार आहोत.अमेझॉन ही अमेरिका खंडाच्या दक्षिण तुकड्यातील महाकाय नदी आहे .पृथ्वीवरील सर्वात जास्त पाणी वाहून नेणारी व अलिकडच्या मोजणीप्रमाणे सर्वाधिक, सुमारे सात हजार किलोमीटर लांब नदी. या नदीच्या पात्राची सर्वाधिक रूंदी १२० किलोमीटर आहे. यामुळे पलिकडचा तीर दिसत नसणाऱ्या ऍमेझाॅनला “समुद्रनदी” म्हणतात.
अमेझॉन नदीची संपूर्ण माहिती Amazon River Information In Marathi
पेरु, कोलंबिया व मुख्यत्वे ब्राझील देशातून वाहणाऱ्या या नदीचे पाणलोट क्षेत्र व उपनद्यांची खोरी हे पृथ्वीवरील अदभूत क्षेत्र आहे. याची व्याप्ती भारताच्या क्षेत्रफळाच्या जवळजवळ पाचपट आहे दक्षिण अमेरिका खंडातील या नदीचा वेगवान व बलवान प्रवाह अनेक उपनद्या आपल्याबरोबर घेऊन पूर्वेकडे वळण घेऊन वाहते व नदी मुखातून जवळजवळ दोनशे किलोमीटर पर्यंत अटलांटिक महासागराला जाऊन मिळते.
ॲमेझॉन नदीच्या खोर्‍याचा क्षेत्राच्या दृष्टीने जगातील सर्वात मोठी ड्रेनेज सिस्टीम रिओ मॅरेन आणि रिओ सॉलिमेस देखील म्हटले जाते.ऍमेझॉन नदी पोर्तुगीज आणि स्पॅनिशमध्ये रिओ ऍमेझॉननास म्हणूनही ओळखली जाते. ही जगातील सर्वात मोठी नदी आहे. ही नदी अमेरिकेतील उष्णकटिबंधीय जंगलामधून वाहते.
ऍमेझॉन नदी पुढील आठ महान नद्यांच्या एकत्रित नद्यांपेक्षा जास्त पाणी वाहून नेते आणि त्यात जगातील सर्वात मोठे ड्रेनेज बेसिन आहे. हे ग्रहावरील सर्व नदीच्या प्रवाहापैकी जवळजवळ एक पंचमांश आहे.
ॲमेझॉन सुरुवातीला युरोपियन लोक मारीयन म्हणून ओळखत असत आणि नदीचा पेरुतील भाग आजही त्या नावाने ओळखला जातो. नंतर ते स्पॅनिश आणि पोर्तुगीज मधील ॲमेझॉनस आणि इंग्रजी मध्ये ॲमेझॉन नदी या नावाने प्रसिद्ध झाली. फ्रान्सिस्को डी ओरेलाना यांनी 16 शतकाच्या मोहीमेवर मूळ सैनिकांनी हल्ला केल्यानंतर रिओ ॲमेझॉन हे नाव देण्यात आले.
पावसाळ्यात, ऍमेझॉन चे काही भाग 120 मैल (190 किलोमीटर) पेक्षा जास्त पसरतात. त्याच्या विशालतेमुळे याला सामान्यतः समुद्र म्हणून संबोधले जाते, तथापि ती जगातील सर्वात लांब नदी प्रणाली नाही.
नाईल नदी ही जगातील सर्वात लांब नदी असून, ऍमेझॉन नदी दुसऱ्या क्रमांकावर आहे .जिओलॉजी जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या अलीकडील अभ्यासानुसार अमेझॉन नदी 11 दशलक्ष वर्षे जुनी असल्याचा अंदाज आहे.
अमेझॉन नदीचा उगम पेरू देशातल्या ऍण्डीझ पर्वतरांगेमधील नेव्हादो मिस्मी ह्या एका डोंगरमाथ्यावर होतो तर नदीचे मुख ब्राझिल देशात अटलांटिक महासागरामध्ये आहे.
अटलांटिक महासागरात जाण्याआधी हि नदि इक्वेडोर, कोलंबिया, व्हेनेझुएला, बोलिव्हिया आणि ब्राझील मधून प्रवास करते .अमेझॉनच्या मुख्य प्रवाहातसा अंदाजे दोन तृतीयांश भाग ब्राझील मध्ये आहे.
ऍमेझॉन नदीची एकूण लांबी 6,800 किमी आहे व 70.5 लाख वर्ग किमी क्षेत्रफळ व्यापलेले ऍमेझॉनचे खोरे हे जगातील सर्वांत मोठे आहे. ॲमेझॉन नदीच्या लांबी बद्दल अचूक असे आकडे सांगणे अशक्य आहे कारण वेगवेगळ्या अभ्यासानुसार वेगवेगळे आकडे समोर आलेले आहेत .या नदीची लांबी ओल्या हंगामात देखील बदलते.
ब्राझील स्पेन आणि चिलीचा अनेक अभ्यासानुसार ही जगातील सर्वात लांब नदी आहे ती नाईल वपेक्षाही लांब आहे. नाईल नदीची लांबी 6,571 किलोमीटर लांब असून ॲमेझॉन ची लांबी 6,937 किलोमीटर असू शकते. एस पाल स्पॅनिश दैनिक वृत्तपत्र अनुसार त्याची लांबी 6,850 किलोमीटर असल्याचा अंदाज आहे. पेरू आणि ब्राझील च्या शास्त्रज्ञांनी 2007 मध्ये 6800 किलोमीटर लांबी निश्चित केली आहे.
ऍमेझॉन प्रणालीमध्ये सुमारे 2,500 माशांच्या प्रजाती आढळल्या आहेत, परंतु अनेक अद्याप अज्ञात आहेत. जगातील सर्वात मोठ्या गोड्या पाण्यातील माशांपैकी एक पिरारुकु आणि विविध महाकाय कॅटफिश या अधिक महत्त्वाच्या व्यावसायिक प्रजातींपैकी एक आहेत .
लहान मांस खाणारा पिरान्हा सामान्यतः इतर माशांना खातो परंतु पाण्यात प्रवेश करणार्‍या कोणत्याही प्राणी किंवा मानवावर हल्ला करू शकतो. इतर प्राण्यांमध्ये कैमन , नदीतील कासवे , नदीतील डॉल्फिन आणि मॅनेटीज यांचा समावेश होतो . ऍमेझॉनमध्ये अर्धपाणी कॅपीबारा , जगातील सर्वात मोठा उंदीर आणि न्यूट्रिया (किंवा कोयपू) देखील आहे.
ॲमेझॉन खोऱ्यातील हवामान उबदार पावसाळी आणि दमट आहे ॲमेझॉन खोऱ्यात मुसळधार पाऊस होतो .
समुद्रात वाहणाऱ्या गोड्या पाण्यापैकी एक पंचमांश पाणी उत्तर ब्राझीलमधील ऍमेझॉन नदी डेल्टाद्वारे अटलांटिकमध्ये येते. हा जगातील सर्वात मोठा नदी डेल्टा आहे, ज्यामध्ये पुढील सात महान नद्यांपेक्षा जास्त गोड पाणी सोडले जाते, परिणामी खारट-वि-गोड्या पाण्याचा गढूळ भाग 2.5 दशलक्ष चौरस किलोमीटर व्यापतो! ॲमेझॉन खोऱ्यातील माती अत्यंत सुपीक आहे.
अमेझॉन नदीचे खोरे व त्याचा विस्तार:
लॅटिन अमेरिकेतील सर्वात मोठे सखल भूभाग अॅमेझॉन खोरे (ॲमेझोनिया) हे क्षेत्रफळ सुमारे 2.7 दशलक्ष चौरस मेल (7 दशलक्ष चौरस किलोमीटर) आहे आणि पृथ्वीच्या इतर महान विषुववृत्त ड्रेनेज प्रणालीपेक्षा कांगो नदीच्या दुप्पट आहे.
उत्तरेकडून दक्षिणेस अगदी रुंदीच्या ठिकाणी सुमारे 1725 मैल (2,780 कि.मी) पसरलेल्या खोऱ्यात ब्राझील आणि पेरूचा मोठा भाग, कोलंबिया, इकाडोर आणि बोलिव्हियाचा महत्त्वपूर्ण भाग आणि व्हेनेझुएलाचा एक छोटासा भाग आहे; अॅमेझॉनच्या मुख्य प्रवाहातील अंदाजे दोन तृतियांश आणि आतापर्यंतच्या खोऱ्यातील सर्वात मोठा भाग ब्राझीलमध्ये आहे.
पॅरे राज्यातील टोकॅन्टिन्स अरगुआइया पाणलोट क्षेत्र आणखी 300,000 चोरस मेल (777,000 चौरस किमी) व्यापलेले आहे. ब्राझिलियन सरकारने अमेझोनियाचा एक भाग मानला आणि लोकप्रिय वापरासाठी, तांत्रिकदृष्ट्या ही एक वेगळी प्रणाली आहे.
असा अंदाज आहे की पृथ्वीवरील पृष्ठभागावरुन वाहणान्या सर्व पाण्यापैकी पाचांश पाणी अॅमेझॉनने वाहून नेले आहे. नदीच्या तोंडावरील पूर- स्त्राव काँगोपेक्षा चारपट आहे आणि मिसिसिपी नदीने वाहून नेणाऱ्या रकमेपेक्षा 10 पट जास्त आहे.
ताजे पाण्याचे हे विशाल प्रमाण समुद्र किनान्यापासून 100 मेल (160 कि.मी) पेक्षा जास्त क्षारयुक्त पाण्याला सौम्य करते.
मुख्य नदी आणि त्याच्या उपनद्यांच्या सीमेस लागणारे विस्तृत सखल प्रदेश, ज्याला व्हर्झियास (“फ्लडप्लेन”) म्हणतात. दरवर्षी पूर ओढवतात आणि परिणामी माती समृद्ध होते; तथापि, बहुतेक विस्तीर्ण खोऱ्यात पाण्याच्या पृष्ठभागापासून वरच्या बाजूस व उर्वरित भाग असतात आणि ते टेस फर्म म्हणून ओळखले जातात.
खोऱ्याच्या दोन तृतीयांशाहून अधिक भाग पर्जन्यवृष्टीद्वारे व्यापलेला आहे, जो उत्तर व दक्षिणेकडील दक्षिणेकडील भाग व कोरडे जंगल व सवाना मध्ये पश्चिमेस अॅडीसच्या मॉन्टेन जंगलात जातो.
अमेझॉन रेनफॉरेस्ट, जे पृथ्वीच्या उर्वरित अर्ध्या रेन फॉरेस्टचे प्रतिनिधित्व करते, जैविक संसाधनांचा सर्वात मोठा राखीवदेखील आहे.
उपनद्या:
अमेझॉननदीच्या 1,100 पेक्षा अधिक उपनद्या आहेत, त्यापैकी 12 नद्या ह्या 1,500 किलोमीटर (932 मैल) लांबीच्या आहेत. काही अधिक उल्लेखनीय खालील प्रमाणे:
बँको(Branco), कॅसिकिएअर कालवा (Casiquire canal),
कावेकेट (Caqueta),हुवालगा(Huallaga),
पुतुमायो (Putumayo), जावरी/यावरी (Javari/Yavri), माडेयरा (Madeira), मॅरेन (Maranon), मोरोना (Morona), नानय(Nanay), नापो(Napo), निग्रो(Negro), पास्ताझा (Pastaza), तांबो (Tambo), तपज (Tapojos), तिगरे (Tigre), टोकॅन्टीन्स (Tocantins),
ट्रॉम्बेटास (Trombetas), उकायाली (Ucayali), यपुरा(Yapura).
अमेझॉन नदी मनोरंजक तथ्ये
पेरू हे अमेझॉन नदीचे उगमस्थान आहे.
तुमचा विश्वास असो वा नसो, अनेक दशकांपासून अमेझॉन नदीच्या खर्‍या ‘स्रोत’वर बरीच वादविवाद होत आहेत, संशोधक त्यांच्या परिणामांवर सतत असहमत आहेत. ऍमेझॉन नदीचा प्रवाह पेरूच्या उंच अँडियन पर्वतरांगांमध्ये उगम पावतो, म्हणजे मंटारो (सर्वात जास्त अपस्ट्रीम स्रोत), अपुरीमाक (सर्वात दूरचा अखंड स्रोत) आणि मॅरॅनॉन (सर्वात दूरचा अधांतरी स्रोत) ( खंडानुसार मुख्य स्त्रोत).
पेरूची अमेझॉन साहसी राजधानी आणि ऍमेझॉन नदीच्या अनुभवांसाठी सर्वात चित्तवेधक गंतव्यस्थानांपैकी एक असलेल्या इक्विटोस येथून मारॅनॉन नदी वरच्या दिशेने वाहते.
अमेझॉन नदीचा 20% ताजे पाणी महासागराला पुरवतो.
आपण याचा विचार करता, आपल्या ग्रहाच्या समुद्रात वाहणाऱ्या गोड्या पाण्यापैकी एक पंचमांश पाणी उत्तर ब्राझीलमधील अमेझॉन नदी डेल्टाद्वारे अटलांटिकमध्ये येते. हा जगातील सर्वात मोठा नदी डेल्टा आहे, ज्यामध्ये पुढील सात महान नद्यांपेक्षा जास्त गोड पाणी सोडले जाते, परिणामी खारट-वि-गोड्या पाण्याचा गढूळ भाग 2.5 दशलक्ष चौरस किलोमीटर व्यापतो!
अमेझॉन नदी विरुद्ध दिशेने वाहत होती.
15 दशलक्ष वर्षांपूर्वी अँडीज पर्वतांची निर्मिती हा अमेझॉन नदीच्या इतिहासातील सर्वात महत्त्वाचा टप्पा मानला जाऊ शकतो. ही अद्भुत पर्वतीय सीमा निर्माण होण्यापूर्वी नदी दक्षिण अमेरिकेच्या पॅसिफिक कोस्टमध्ये पसरली.
जवळजवळ पाच दशलक्ष वर्षांपासून लँडलॉक केलेल्या अविरत नदीला अखेर महासागरातून बाहेर पडण्याचा मार्ग सापडला आहे, परंतु यावेळी उलट दिशेने – थेट अटलांटिकमध्ये.
अमेझॉन नदी आणि रेनफॉरेस्ट हे अविश्वसनीय विविध प्रजातींचे घर आहे.
अमेझॉन Rainforest जगातील वनस्पती आणि प्राणी प्रजातींपैकी 10% आणि 30% च्या दरम्यान होस्ट करण्यासाठी प्रसिद्ध आहे (आणि तेच आपल्याला माहित आहे), ज्यामुळे ते जगातील सर्वात जैवविविध परिसंस्थांपैकी एक बनले आहे.
अमेझॉन नदी आणि तिच्या सर्व उपनद्या 2,000 पेक्षा जास्त माशांच्या प्रजाती आणि 400 उभयचरांसह स्वतःची परिसंस्था तयार करतात.अमेझॉनच्या नद्या सर्व जीवनाचा उगम असल्यामुळे,अमेझॉन छोट्या जहाजावरील समुद्रपर्यटन नदीकाठावरील प्राण्यांचे निरीक्षण करण्यासाठी विशेषतः फायद्याचे ठरतात.
स्लॉथ्स, अॅनाकोंडा, पिरान्हा, नदीतील डॉल्फिन, मकॉ आणि टूकन्स सारखे असंख्य पक्षी आणि बेडूक, कोळी, साप आणि इतर कीटकांची संख्या या प्रदेशातील सर्वात प्रसिद्ध रहिवासी आहेत.
अमेझॉन नदीवर कोणताही पूल बांधलेला नाही.
अमेझॉन नदीच्या किनार्‍यावर तुलनेने कमी समुदाय आहेत, नदीच्या काठावर बांधलेली काही असामान्य गावे वगळता, ज्याचा अर्थ असा कोणताही कायमचा पूल बांधला गेला नाही.
महत्त्वाच्या पायाभूत सुविधांच्या कमतरतेमुळे अमेझॉन नदीच्या सहलींमध्ये एक वेगळे ‘दुर्गम आणि एकाकी’ वातावरण असते. कुठेही जाण्यासाठी तुम्हाला कधीतरी बोटीवर जावे लागेल: नदीच्या खाली आणि काही दूरच्या इको-कॅम्पमध्ये जाण्याचा हा एकमेव मार्ग आहे.
